Vừa qua, Hạm đội 7 hải quân Mỹ thông báo, tàu khu trục USS Benfold đã tiến hành 2 hoạt động tự do hàng hải (FONOP) gần quần đảo Hoàng Sa (20/1) và Trường Sa (18/1). Nhìn tổng thể, các động thái của Mỹ tại Biển Đông trong thời gian gần đây, hoạt động này có 3 điểm đáng chú ý.
Tàu khu trục mang tên lửa dẫn đường lớp Arleigh Burke USS Benfold (DDG 65), thuộc Hạm đội 7 hải quân Mỹ, tiến hành các hoạt động tự do hàng hải ở Biển Đông, ngày 20/1/2022. (Nguồn: Reuters)
Mỹ “nói được làm được”
Đây là chuỗi FONOP Biển Đông đầu tiên trong năm 2022 của Mỹ, lần đầu kể từ tháng 9/2021, sau một quãng thời gian vắng bóng.
Các FONOP cũng được tiến hành khoảng một tuần sau khi Bộ Ngoại giao Mỹ ra báo cáo "Các Giới hạn trên Biển" số 150 (12/1). Văn bản này thách thức 4 nhóm yêu sách của Trung Quốc tại Biển Đông, trong đó có yêu cầu khai báo trước khi thực hiện quyền “qua lại vô hại” trong lãnh hải, mục tiêu trực tiếp của các FONOP Mỹ.
Ngoài ra, các FONOP cũng diễn ra một vài ngày sau khi Mỹ hoàn tất tập trận đầu tiên của năm tại Biển Đông với Nhóm tác chiến tàu sân bay USS Carl Vinson và Nhóm sẵn sàng đổ bộ USS Essex (16/1).
Trước đó, có nhiều ý kiến quan ngại về khả năng Mỹ giảm ưu tiên tại Biển Đông để dồn sức cho các điểm nóng tại châu Âu hay Đài Loan (Trung Quốc). Các ý kiến này chỉ ra rằng, số FONOP Biển Đông năm 2021 (5 cuộc) giảm 50% so với năm 2020 (10 cuộc), gián đoạn xu hướng tăng cường FONOP Mỹ từ năm 2015.
Tuy nhiên, các FONOP lần này và các động thái quan trọng đi kèm liên tiếp đã ngầm gửi thông điệp Mỹ vẫn hiện diện tại Biển Đông, không chỉ bằng lời nói mà cả bằng hành động thực địa.
Thay đổi chiến thuật?
Đây là lần FONOP Biển Đông lần thứ 4 liên tiếp Mỹ sử dụng tàu USS Benfold. Việc sử dụng cùng một tàu để tiến hành một loạt FONOP liên tiếp như vậy khá hiếm.
Trước đó, Washington chỉ một lần dùng tàu John McCain để tiến hành 4 FONOP liên tiếp trong khoảng thời gian 5 tháng, từ tháng 10/2020-2/2021. Chuỗi 4 FONOP đầu tiên của chính quyền Tổng thống Biden cũng được tiến hành bởi 4 tàu khác nhau.
Có khả năng đây là dấu hiệu cho thấy thay đổi chiến thuật của Mỹ trong bối cảnh các tàu Trung Quốc thường áp sát các tàu Mỹ thực hiện FONOP (vì FONOP thường được tiến hành gần các thực thể biển, trong vùng cách thực thể 12 hải lý) và có thể dễ thu thập thông tin tác chiến của các tàu này.
Để khiến hoạt động của Mỹ khó đoán hơn, nước này có thể ít thay đổi tàu thực hiện FONOP thay vì luân phiên như trước kia, hạn chế số tàu mà Trung Quốc có thể tiếp cận được.
Điều này cũng phù hợp với xu hướng tác chiến trên thực địa Mỹ đang theo đuổi gần đây.
Trong năm 2021, nhiều học giả đã chỉ ra rằng, Mỹ đang muốn giảm năng lực “chống tiếp cận - chống xâm nhập” (A2/AD) của Trung Quốc bằng cách thay đổi phương thức hành động, khiến hoạt động của Mỹ khó đoán định hơn.
Ví dụ, tàu Mỹ trước kia thường vào Biển Đông qua eo biển Ba Sĩ giữa Đài Loan (Trung Quốc) và Philippines nhưng hải trình qua vệ tinh cho thấy các tàu Mỹ năm 2021 tiến vào Biển Đông theo nhiều hướng khác nhau, trong đó có eo Balabac và những vùng biển hẹp giữa các đảo của Philippines.
Tuy nhiên, cũng không nên loại trừ khả năng lựa chọn một tàu liên tiếp là do phân bố lực lượng. Do Hạm đội 7 phải dàn trải khắp Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, tàu nào ở vị trí thuận tiện nhất sẽ được chọn tiến hành FONOP.
Tiếp tục xu hướng minh bạch hóa?
Theo Hạm đội 7, người phát ngôn Bộ Tư lệnh Chiến khu Nam bộ của quân đội Trung Quốc đã tuyên bố “đuổi” tàu USS Benfold tại Hoàng Sa. Đáp lại, Trung úy Mark Langford, người phát ngôn Hạm đội cho biết, tuyên bố của Trung Quốc là sai sự thật.
Từ năm 2017, khi Mỹ tăng tần suất các FONOP tại Biển Đông, thì Trung Quốc bắt đầu tuyên bố tàu nước mình đã “đuổi” hoặc “trục xuất” tàu Mỹ. Trước năm 2021, Mỹ thường ít công khai đáp trả hoặc chỉ đáp trả sau tuyên bố của Trung Quốc một thời gian.
Tuy nhiên, với các FONOP từ 2021 tới nay, Washington thường đáp trả trong cùng một ngày với tuyên bố “đuổi tàu” của Bắc Kinh. Động thái này nhằm 2 mục đích: Giúp minh bạch các hoạt động của Mỹ hơn và hạn chế khả năng định hình dư luận của Trung Quốc.
Tuy nhiên, một chi tiết đáng nói là FONOP ngày 18/1 không được truyền thông rộng rãi. Hoạt động của FONOP lần này cũng không được đăng trên trang của Hạm đội 7 mà chỉ được thông báo qua kênh CNN. Điều này có thể lý giải rằng Mỹ muốn đợi FONOP ngày 20/1 để công bố cùng một lúc.
FONOP Mỹ tại Biển Đông luôn là một vấn đề đáng theo dõi. Hoạt động không chỉ cho thấy cam kết của nước này với Luật Biển quốc tế mà còn có thể là chỉ dấu hé lộ những thay đổi trong chiến lược và chiến thuật của Washington tại khu vực.