Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM+)

Căng thẳng tranh chấp lãnh thổ trên Biển Đông dự kiến là một trọng tâm của chương trình nghị sự giữa các Bộ trưởng Ngoại giao 10 nước thành viên ASEAN và Trung Quốc trong tuần này tại Bắc Kinh. Đồng thời, vấn đề này cũng là một nội dung ưu tiên trong Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng (ADMM+) lần thứ 2 với sự tham gia của người đứng đầu ngành quốc phòng khu vực ASEAN cùng các đối tác đến từ Mỹ, Trung Quốc, Nga, Nhật, … vừa khai mạc hôm nay (29/8) tại Brunei.

Tuy nhiên, theo giới quan sát, khó có thể hi vọng có một tiến bộ đột phá nào trong giải quyết vấn đề tranh chấp Biển Đông từ những hội nghị trên ngoài việc tái khẳng định cam kết thực hiện đầy đủ DOC và bày tỏ lập trường ủng hộ cam kết của các nhà lãnh đạo tại Hội nghị cấp cao ASEAN 22 là sẽ làm việc với Trung Quốc để sớm đạt được COC.

Trong khi các nước ASEAN đang tìm kiếm một giải pháp thúc giục Bắc Kinh nhanh chóng ngồi vào bàn đàm phán về bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) và các cuộc đàm phán đa phương về tranh chấp lãnh thổ thì Trung Quốc lại thể hiện một lập trường khác - “phải từ từ, tuần tự, từng bước”, “phải chọn thời điểm thích hợp”, phải… và ngày càng đẩy mạnh các hoạt động thúc đẩy tuyên bố chủ quyền của mình trên vùng biển này.

Sau cuộc họp không chính thức trong nửa ngày tại Thái Lan trong tháng 8, các vị ngoại trưởng ASEAN cho biết họ đã sẵn sàng để lên tiếng với một tiếng nói đồng nhất về việc cần phải nhanh chóng tiến hành cuộc đàm phán về COC, vốn được hi vọng là công cụ quản lý những hành vi trên biển và có thể dọn đường cho những cuộc đàm phán nhằm giải quyết những vụ tranh chấp chủ quyền.

Tuy nhiên, nguyên Phó Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ về Nam Á và Đông Nam Á James Clad cho hay, ông “không tin rằng ASEAN sẽ nói chung một tiếng nói trong vấn đề Biển Đông” và lấy dẫn chứng từ việc Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN lần thứ 45 hồi tháng 7 năm ngoái tại Campuchia đã thất bại khi không đưa ra được một tuyên bố chung - một dấu hiệu cho thấy sự tranh cãi giữa các nước ASEAN vẫn tiếp diễn.

“Ý tưởng cho rằng ASEAN có một tiếng nói chung về vấn đề Biển Đông là chuyện mà cả trên lý thuyết lẫn trên thực tế đều không thể có được. Tuy vậy, việc đưa ra những tuyên bố như thế cũng là một việc có ích. Nhưng tôi không nghĩ rằng, việc này sẽ mang lại thành quả rõ ràng nào đó trong cuộc đàm phán với Trung Quốc - nước sẽ áp dụng chiến thuật trì hoãn như lâu nay họ vẫn làm”, ông Clad nhận định.

Không chỉ tìm cớ trì hoãn mà Bắc Kinh cũng rất “lành nghề” trong chiến lược tranh thủ nhân tâm vào những thời điểm “nhạy cảm”.

Gần một tuần sau khi ASEAN vừa kết thúc cuộc họp ở Hua Hin, Thái Lan, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đã tức tốc lên đường tới Campuchia mang theo những cam kết tiếp tục trợ giúp cho Campuchia về phát triển kinh tế, xã hội và ngăn chặn “những sự nhiễu loạn của các phần tử bên ngoài”. Tuy tuyên bố chung không đề cập tới Biển Đông nhưng sau khi tiễn ông Vương về nước, Ngoại trưởng Camphuchia Hor Namhong lại lên tiếng hô hào cho việc tăng cường quan hệ giữa ASEAN với Bắc Kinh.

Tiếp đến, ngày 27/8, hai ngày trước cuộc họp đặc biệt ASEAN – Trung Quốc, Đại sứ Trung Quốc tại Campuchia Bế Kiến Quốc lại hết lời ca ngợi, nêu bật mối quan hệ Campuchia - Trung Quốc như là "khuôn mẫu" cho quan hệ hữu nghị giữa các nước: "Trung Quốc và Campuchia là anh em tốt, bạn hữu tốt, láng giềng tốt, đối tác tốt. Tôi tin rằng với sự quan tâm của các lãnh đạo chúng ta, cùng với nỗ lực của nhân dân hai nước, Trung Quốc và Campuchia sẽ càng làm sâu sắc hơn lòng tin chính trị, cải tiến hợp tác vì lợi ích tương hỗ, tăng cường hiểu biết và cảm thông, đưa các quan hệ hữu nghị lên tầm cao mới...".

Trong khi đó, Malaysia một nước trực tiếp có tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc ở Biển Đông, thời gian gần đây, từ Thủ tướng cho đến giới học giả, đều không giấu diếm sự ủng hộ đối với sáng kiến “gác tranh chấp, cùng khai thác” của Bắc Kinh để tránh xung đột và ngăn chặn sự can dự của “các quốc gia ngoài khu vực”.

Với một Trung Quốc chiêu trò và một ASEAN còn khiến người ta nghi ngờ về sự thống nhất, đồng lòng, xem ra thật khó hi vọng có sự đột phá nào về COC trong tương lai gần.

Minh Châu

Theo Petrotimes