Từ mối quan tâm của Mỹ và Philippines

Ngày 21/7, Phó tổng thống Mỹ Joe Biden có chuyến thăm kéo dài một tuần tới Ấn Độ và Singapore và đây là dịp để Nhà Trắng tái khẳng định cam kết đối với chính sách chuyển trọng tâm chiến lược sang Châu Á - Thái Bình Dương. Chuyến thăm của ông Joe Biden diễn ra sau khi Tổng thống Barack Obama đề cử bà Nisha Desai Biswal làm trợ lý Ngoại trưởng Mỹ về các vấn đề Nam Á.

Tàu ngầm thông thường AIP Nhật Bản

Trước đó (19/7), tại Trung tâm Tiến bộ Mỹ thuộc Đại học George Washington ở Washington D.C, ông Joe Biden tuyên bố, mục đích chiến lược chuyển trọng tâm chiến lược sang Châu Á - Thái Bình Dương của Washington không chỉ nhằm bảo đảm khu vực này an toàn hơn, mà còn thịnh vượng hơn. Về tranh chấp ở Biển Đông, ông Joe Biden cho rằng, Trung Quốc và ASEAN phải thiết lập Bộ Quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC), trong đó đưa ra các tiêu chuẩn được chấp nhận trên thế giới về thái độ ứng xử. Euro News ngày 18/7 đưa tin, Phó tổng thống Joe Biden cho rằng, Mỹ coi quan hệ với Trung Quốc không chỉ là mối quan hệ xung đột không thể tránh khỏi, mà đó còn là mối quan hệ cạnh tranh và hợp tác - Mỹ thích cạnh tranh và cạnh tranh là điều có lợi đối với cả hai nước.

Tân Hoa xã vừa yêu cầu Mỹ dừng ngay việc “gửi tín hiệu sai trái” về Biển Đông tới Philippines. Và nếu Mỹ không thay đổi hành động, rất có khả năng Philippines sẽ được khuyến khích để có những hành động nguy hiểm hơn, có thể làm trầm trọng thêm tình hình. Được biết, Liên minh biển Tây Philippines (Biển Đông) đã quyết định phát động cuộc biểu tình ngày 24/7 ngay sau khi Manila và Washington nhất trí mở rộng hợp tác quân sự. Theo thỏa thuận mới nhất, Mỹ sẽ xây dựng một căn cứ hải quân ở Vịnh Subic để tăng cường hỗ trợ cho Philippines và mở rộng sự hiện diện quân sự của nước này trong khu vực.

Tân Hoa xã cho rằng, quan hệ Trung Quốc - Philippines sẽ khó lòng cải thiện vì người dân Philippines ở hải ngoại đang định tổ chức biểu tình tại nhiều thành phố trên thế giới để phản đối Trung Quốc. Nhưng theo nhận định của Manila, hoạt động biểu tình ôn hòa của người dân Philippines không ảnh hưởng đến tiến trình tố tụng vụ Philippines kiện Trung Quốc áp dụng và giải thích sai các quy định trong Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS) đối với yêu sách Biển Đông mà Bắc Kinh đưa ra.

Ông Joe Biden ủng hộ mạnh mẽ tự do hàng hải ở Biển Đông

Dư luận cho rằng, tình trạng căng thẳng Trung Quốc - Philippines tại vùng biển tranh chấp trên Biển Đông vẫn đang sục sôi và 2 nước tiếp tục “lời qua tiếng lại” tại Scarborough/Hoàng Nham trên Biển Đông. Người phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Philippines Raul Hernandez cho rằng, Trung Quốc có thể chấm dứt cuộc tranh chấp chủ quyền tại Biển Đông bằng cách định nghĩa thế nào là vấn đề cốt lõi, đồng thời nhấn mạnh, Trung Quốc phải cho thế giới thấy rằng họ tôn trọng luật pháp, nếu muốn được cộng đồng quốc tế coi là quốc gia hành động có trách nhiệm. Tờ Nhân Dân nhật báo vừa mượn lời một số học giả Trung Quốc như Ngô Sỹ Tồn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Nam Hải (Biển Đông) giễu Philippines rằng, Manila đang “biến mình thành nạn nhân để tìm kiếm sự thông cảm của cộng đồng quốc tế đối với tranh chấp Biển Đông”.

Tiến sĩ Clarita Carlos, chuyên gia về chính sách đối ngoại và là Giáo sư khoa học chính trị đại học Philippines cho rằng, Manila chỉ cần đưa ra những phản ứng phù hợp trước những cáo buộc của Trung Quốc bởi Bắc Kinh đang dùng đòn tâm lý ở Biển Đông; đồng thời khẳng định, những phản ứng vừa qua của Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario với các cáo buộc phi lý và trịch thượng của Trung Quốc là thẳng thắn, rõ ràng, chính xác và đúng mực, mặc dù trước đó Manila đã rất nỗ lực thể hiện thiện chí.

Bà Clarita Carlos cũng kêu gọi Philippines dùng các biện pháp kinh tế để đối phó với Trung Quốc như cấm Bắc Kinh tham gia các dự án đầu tư, đấu thầu và xuất khẩu sang Philippines kể từ khi Trung Quốc cấm nhập chuối và xoài của quốc gia này vì những tranh chấp lãnh thổ; đồng thời cho rằng, Philippines hoàn toàn có quyền cho phép Mỹ, Nhật Bản sử dụng các căn cứ quân sự của mình trong bối cảnh Trung Quốc ngày một hung hăng ở Biển Đông.

Nhật Bản - Trung Quốc gia tăng căng thẳng

Tokyo vừa ra lệnh cho Tập đoàn Dầu khí và Kim loại quốc gia chuẩn bị triển khai tàu khảo sát địa lý đến biển Hoa Đông, nơi Nhật Bản và Trung Quốc đang tranh chấp về quần đảo Senkaku/Điếu Ngư cũng như về các hoạt động tại khu vực mỏ khí đốt Xuân Hiểu/Shirakaba. Nếu được triển khai, 2 tàu khảo sát Nhật Bản (Shigen và Hakurei) sẽ hoạt động ngay sát đường trung tuyến, vốn được coi là biên giới biển đang tranh cãi giữa Tokyo và Bắc Kinh. Động thái này diễn ra sau khi có tin nói rằng, Tổng Công ty Dầu khí hải dương Trung Quốc (CNOOC) có kế hoạch khai thác thêm 7 mỏ khí đốt ở biển Hoa Đông.

Chánh văn phòng nội các Nhật Bản Yoshihide Suga tuyên bố, Tokyo chưa bao giờ chấp nhận việc phát triển mỏ khí đốt đơn phương và sẽ phản đối quyết liệt nếu các mỏ khí đốt được khai thác tại vùng chồng lấn giữa 2 nước. Nhiều người cảnh báo, Nhật Bản có thể tái vũ trang và chế tạo vũ khí hạt nhân, điều đó có thể quân bình sức mạnh với Trung Quốc, nhưng đồng thời cũng dẫn tới chạy đua vũ trang tiềm ẩn nguy hiểm trong khu vực. Nhận định này xuất hiện sau khi Thủ tướng Shinzo Abe có ý định vận động đưa vào Hiến pháp Nhật Bản những điểm sửa đổi, bổ sung nhằm xây dựng một quân đội theo đúng nghĩa.

Tổng thống Philippines Aquino

Ngày 18/7, Trung Quốc điều 3 tàu hải giám đến gần Senkaku/Điếu Ngư, chỉ một ngày sau khi Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe có chuyến viếng thăm lực lượng tuần tra quần đảo này. Giới quân sự khuyến cáo, việc tàu tuần tra của Trung Quốc và Nhật Bản thường xuyên “lượn lờ” quanh khu vực quần đảo Senkaku/Điếu Ngư làm dấy lên quan ngại về một cuộc đụng độ ngoài ý muốn.

Bộ Quốc phòng Nhật Bản đã điều tổng cộng 17 máy bay cảnh báo sớm, trong đó có 4 chiếc E-767 và 13 chiếc E-2C thay phiên nhau theo dõi mọi động thái của Trung Quốc ở quần đảo Điếu Ngư/Senkaku. Ông Shinzo Abe nói, môi trường an ninh biên giới của Nhật Bản đang bị thách thức bởi sự gia tăng khiêu khích của Trung Quốc. Tờ Nhân dân Nhật báo và Quân đội Giải phóng Nhân dân của Trung Quốc cáo buộc Nhật Bản chơi trò chính trị nguy hiểm khi Thủ tướng Shinzo Abe đến thăm một hòn đảo gần quần đảo tranh chấp Điếu Ngư/Senkaku.

Cũng trong ngày 18/7, báo chí Trung Quốc đã đồng loạt đăng các bài xã luận và bình luận lên án chuyến thăm quần đảo tranh chấp của Thủ tướng Shinzo Abe. Trước đó (17/7), Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh (Doanh) kêu gọi Nhật Bản chấm dứt các “hành động khiêu khích” trên quần đảo Điếu Ngư/Senkaku.

Ngày 19/7, Hội xúc tiến văn hóa chiến lược Trung Quốc tổ chức họp báo tại Bắc Kinh, chính thức công bố “Báo cáo đánh giá sức mạnh quân sự Mỹ 2012” và “Báo cáo đánh giá sức mạnh quân sự Nhật Bản 2012”. Theo đó, để tăng cường lực lượng theo dõi và răn đe trên biển, ngoài tăng cường triển khai radar FPS-5 ở Okinawa, Nhật Bản còn tăng tốc nghiên cứu chế tạo radar chống tàng hình thế hệ mới FPS-7.

Thiếu tướng La Viện cho rằng, chiến lược quân sự của Nhật Bản đối với quần đảo Senkaku/Điếu Ngư được chia làm 3 bước, do đó, Bắc Kinh phải chuẩn bị cho tình huống xấu nhất. Cách đây không lâu, Phó thủ tướng Nhật Bản Taro Aso tuyên bố, chưa có ngày nào trong lịch sử 1.500 năm qua, quan hệ Nhật - Trung diễn ra hòa thuận. Hiện cuộc xung đột càng trở nên quyết liệt hơn bởi những yếu tố khách quan trong tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc và biểu hiện suy thoái kinh tế ở Nhật Bản.

Dư luận cũng đặc biệt quan tâm tới kế hoạch quốc hữu hóa 400 đảo của Nhật Bản bởi việc này có thể làm phức tạp thêm mối quan hệ đang hết sức căng thẳng giữa Tokyo và Bắc Kinh do tranh chấp tại quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Ngày 15/7, tờ Yomiuri Shimbun của Nhật Bản đưa tin, Tokyo có kế hoạch đặc biệt để tìm chủ nhân và tên của khoảng 400 hòn đảo xa. Nhật Bản dự kiến kết thúc cuộc nghiên cứu vào năm tới. Giáo sư Go Ito, chuyên gia về quan hệ quốc tế thuộc Đại học Meiji ở Tokyo nhận định, đây không phải là điều bất ngờ bởi việc này sớm muộn cũng phải diễn ra vì Nhật Bản phải hành động trước khi Trung Quốc có thể bắt đầu đưa ra những tuyên bố chủ quyền đối với những hòn đảo đó.

Tới bước leo thang mới của Trung Quốc

Tân Hoa xã đưa tin, sáng 20/7, nhà máy xử lý nước thải giai đoạn một tại cái gọi là “thành phố Tam Sa” chính thức đi vào hoạt động, chất lượng nước qua xử lý đều đạt tiêu chuẩn, có thể dùng để tưới cây và thi công công trình. Nhà máy xử lý nước thải này được khởi công xây dựng ngày 14/10/2012 với công suốt thiết kế 1.800 tấn/ngày và sẽ khánh thành toàn bộ vào cuối năm nay.

Trước đó (18/7), ông Phùng Văn Hải, Phó thị trưởng cái gọi là “Thành phố Tam Sa” cho biết, giai đoạn đầu tiên của dự án xây dựng bến tàu ở đây đã hoàn tất và bắt đầu đi vào hoạt động. Bến tàu Tam Sa có 9 cầu tàu, dành cho việc bốc dỡ cá, cung cấp nhiên liệu, đá ướp, dịch vụ vận tải và quản lý hoạt động đánh bắt cá. Bến tàu do Công ty Cổ phần Vận tải biển và cảng Hải Nam điều hành. Thông tin trên xuất hiện ngay sau khi Trung Quốc ngang nhiên tổ chức lễ cấp giấy chứng minh nhân dân và giấy cư trú đợt đầu cho người dân ở đảo Phú Lâm của Việt Nam mà Trung Quốc gọi là Vĩnh Hưng.

Ngày 19/7, tại Bắc Kinh, Cục Quản lý Hải dương nhà nước Trung Quốc đã tổ chức hội thảo lần thứ hai về hợp tác và phát triển ở Biển Đông với sự tham dự của hơn 60 chuyên gia Trung Quốc, Đài Loan, Philippines, Malaysia, Mỹ, Anh và một số tổ chức quốc tế. Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lưu Chấn Dân phủ nhận việc gây ra tranh chấp ở Biển Đông bởi theo ông: “Mặc dù tranh chấp Biển Đông không do Trung Quốc tạo ra, nhưng Trung Quốc đã giữ thái độ có trách nhiệm và tìm kiếm các giải pháp thông qua đàm phán”.

Ông Trần Liên Tăng, Phó giám đốc Cục Quản lý Hải dương nhà nước Trung Quốc cho rằng, Biển Đông đã trở thành khu vực có tiềm năng phát triển nhất thế giới, gợi ý củng cố khung hợp tác đa phương hiện tại ở Biển Đông và khởi động thêm nhiều dự án hợp tác ở những khu vực ít nhạy cảm.

Trước đó (17/7), tờ Văn Hối xuất bản tại Hongkong có bài phỏng vấn độc quyền Bộ Ngoại giao Trung Quốc khi Bắc Kinh chính thức phát hành Sách trắng Ngoại giao Trung Quốc năm 2013. Theo đó, Trung Quốc kiên định bảo vệ chủ quyền quốc gia, an ninh và lợi ích phát triển, bảo vệ cái gọi là “toàn vẹn chủ quyền và lãnh thổ”. Điều đáng nói là Sách trắng Ngoại giao Trung Quốc năm 2013 có một số nội dung bóp méo sự thật về tranh chấp Biển Đông hòng đánh lừa dư luận người dân Trung Quốc và công luận quốc tế.