Washington khuyên Bắc Kinh kiềm chế

Sau khi kết thúc Đối thoại Chiến lược và Kinh tế Mỹ - Trung Quốc lần thứ 5, Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ William Burns nhấn mạnh, là những cường quốc đang tìm kiếm mô hình quan hệ mới, Mỹ - Trung có trách nhiệm kiềm chế các hành động của mình và tuân thủ các quy tắc được đặt ra để giải quyết các vấn đề quốc tế. Điều này đồng nghĩa với việc giải quyết vấn đề tấn công mạng, cũng như duy trì tự do hàng hải, thương mại hợp pháp, luật quốc tế về biển và các tuyến đường thủy có tính chất sống còn tại Châu Á - Thái Bình Dương đối với cả Trung Quốc và Mỹ.

Theo giới truyền thông, Washington và Bắc Kinh đã nhất trí thiết lập đường dây nóng giữa trợ lý cấp cao của Tổng thống Mỹ Barack Obama và Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình nhằm tạo thuận lợi cho việc liên lạc gần gũi hơn giữa lãnh đạo hai nước, đồng thời nhất trí tìm kiếm sự tiếp xúc mật thiết hơn giữa quân đội hai nước nhằm ngăn chặn nảy sinh các vụ việc liên quan đến quân sự ở khu vực Châu Á - Thái Bình Dương.

Tổng thống Mỹ Barack Obama

Ngày 13/7, Phó phát ngôn viên Phủ Tổng thống Philippines Abigail Valte cho rằng, tuyên bố của Tổng thống Barack Obama cảnh báo Trung Quốc không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực trong giải quyết tranh chấp lãnh thổ với láng giềng là phù hợp với quan điểm của Chính phủ Philippines. Giới phân tích cho rằng, hơn ai hết, Trung Quốc hiểu được vị thế địa chính trị của mình và mối quan hệ địa chính trị với Nga, với chính sách “trở lại châu Á”, Mỹ đang sắp xếp một vành đai phong tỏa quanh Trung Quốc với các đồng minh của mình. Chỉ cần 1 xung đột nhỏ là Mỹ có khả năng kiểm soát chặt chẽ Biển Đông và eo biển Malacca.

Theo Tạp chí SAPIO số tháng 7 của Nhật Bản, do Lực lượng Phòng vệ Biển Nhật Bản sở hữu công nghệ dò tìm tàu ngầm tiên tiến nhất thế giới, vì vậy bất cứ lúc nào cũng có thể nắm được hoạt động của tàu ngầm Trung Quốc ở khu vực xung quanh quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Cho dù Hải quân Trung - Nhật có xảy ra chiến tranh, Tokyo sẽ không thua Bắc Kinh trong trận chiến trên biển.

Theo Tạp chí Kanwa Defense Review của Canada, Trung Quốc coi Mỹ là kẻ thù giả định số một và Bắc Kinh có 3 cách để tiến hành chiến tranh, nếu Mỹ can dự vào cuộc chiến giữa Trung Quốc với một nước tranh chấp lãnh thổ. Thứ nhất, nhanh chóng tiêu diệt kẻ thù trước khi Mỹ có thời gian điều lực lượng hải quân đến cứu viện. Thứ hai, phá hủy các căn cứ của Mỹ, kể cả căn cứ hậu cần lẫn trung tâm chỉ huy. Thứ ba, tiêu diệt binh sĩ Mỹ càng nhiều càng tốt để tạo nên làn sóng phản đối chiến tranh ở trong lòng nước Mỹ. Trong khi đó, theo một báo cáo nghiêm túc về những mối đe dọa hạt nhân mà Mỹ phải đối mặt trong thập niên tới vừa được công bố, Trung Quốc được coi là đối thủ chính.

Trung Quốc chỉ muốn đàm phán song phương

Ngày 12/7, bà Hoa Xuân Oánh (Doanh), người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã yêu cầu Mỹ giữ lời hứa về việc Washington sẽ không đứng về bên nào trong cuộc tranh chấp chủ quyền Biển Đông. Một lần nữa, bà Hoa Xuân Oánh tái khẳng định quan điểm của Bắc Kinh trong việc giải quyết tranh chấp ở Biển Đông: chỉ thông qua đàm phán song phương với Trung Quốc. Cũng trong ngày 12/7, bà Hoa Xuân Oánh đã cáo buộc Philippines đóng cửa các cuộc đàm phán và tham vấn, đồng thời tấn công Trung Quốc trên trường quốc tế.

Theo bà Hoa Xuân Oánh, Trung Quốc nhiều lần đề nghị Philippines tiếp tục sử dụng cơ chế tham vấn hiện tại hoặc thiết lập một cơ chế tham vấn mới để giải quyết tranh chấp nhưng cho đến nay vẫn chưa nhận được bất kỳ phản hồi nào từ Philippines. Việc này diễn ra sau khi Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario cho rằng, Manila đã nỗ lực hết cách về chính trị và ngoại giao trong đàm phán hòa bình giải quyết tranh chấp Biển Đông với Trung Quốc, nhưng bất thành.

Phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Trung Quốc Cảnh Nhạn Sinh

Theo Giáo sư Carlyle Thayer thuộc Học viện Quốc phòng Australia, Trung Quốc không thay đổi chính sách hăm dọa Philippines và muốn gây sức ép với các nước thành viên ASEAN để có được sự thỏa hiệp nhằm diễn đạt lại dự thảo Bộ Quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC). Bắc Kinh sẽ yêu cầu các siêu cường bên ngoài như Mỹ không được can dự với bất cứ vai trò gì khi ASEAN - Trung Quốc đang thảo luận vấn đề này. Được biết, ngày 28/8, Ngoại trưởng các nước ASEAN và Trung Quốc sẽ tham vấn chính thức về việc thương đàm COC và thảo luận biện pháp tiếp tục thực thi hiệu quả và đầy đủ DOC. Giới chuyên môn cho rằng, những căng thẳng mới trên Biển Đông càng đòi hỏi việc sớm cho ra đời COC có tính ràng buộc và giải quyết tranh chấp đa phương.

Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario cho rằng, các thủ tục tố tụng đưa tranh chấp Biển Đông ra trọng tài Liên Hiệp Quốc về Luật Biển được thực hiện bởi Manila khiếu nại trước yêu sách chủ quyền phi lý và phi pháp của Trung Quốc ở Biển Đông không làm suy yếu các cuộc tham vấn giữa ASEAN và Bắc Kinh về Bộ Quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC). Theo ông Albert del Rosario, quá trình xử lý tranh chấp Biển Đông thông qua trọng tài quốc tế không mâu thuẫn với COC vì trọng tài là một trong những cơ chế giải quyết tranh chấp một cách hòa bình và bền vững theo Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS).

Ngoại trưởng Philippines cũng khẳng định, quan điểm giải quyết tranh chấp Biển Đông thông qua đàm phán song phương là không phù hợp vì có ít nhất 4 quốc gia ASEAN có tranh chấp với Trung Quốc ở các khu vực khác nhau xung quanh quần đảo Trường Sa. Do đó, tiếp cận đa phương là cách thức tốt nhất để giải quyết tranh chấp Biển Đông. Ông Albert del Rosario cũng cho rằng, Trung Quốc đang biến Biển Đông thành ao nhà.

Philippines bất an trước “mối quan hệ kiểu mới” Mỹ - Trung

Ngày 13/7, tờ New York Times đưa tin, Mỹ đang đàm phán về một thỏa thuận cho phép Washington triển khai khí tài quân sự và luân chuyển thêm nhiều quân nhân tại Philippines - Mỹ muốn hiện diện quân sự bán thường trực tại Philippines. Nhưng trước đó (11/7), Đại sứ quán Mỹ ở Manila tuyên bố, Washington không có ý định tái thiết lập sự hiện diện quân sự thường trực tại Philippines.

Cũng trong ngày 11/7, Đô đốc Samuel J. Locklear III, Tư lệnh Thái Bình Dương của Mỹ cho biết, Washington muốn có quyền tiếp cận các căn cứ, vốn cho phép Mỹ giúp Philippines phòng thủ cũng như hỗ trợ ứng phó thảm họa. Tuy nhiên, theo người phát ngôn Bộ Ngoại giao Philippines Raul Hernandez, Manila không có kế hoạch cho phép Mỹ thiết lập căn cứ mới và mọi thỏa thuận sẽ phù hợp với hiến pháp Philippines.

Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe

Theo nhận định của Tiến sĩ Elfren S.Cruz, Biển Đông là khu vực đang có tranh chấp đặc biệt với Trung Quốc và Manila phải chấp nhận một thực tế là 2 cách tiếp cận “xung đột và hợp tác” với Bắc Kinh sẽ là chiến lược tốt nhất cho Philippines bởi chiến tranh không phải là lựa chọn. Điều này đồng nghĩa với việc Philippines không thể trông chờ vào Mỹ, phải chấp nhận vừa hợp tác vừa đấu tranh với Trung Quốc ở Biển Đông. Ngày 13/7, nhật báo Today của Singapore đăng bài viết của Phó giáo sư Simon Tay, Chủ tịch Viện Các vấn đề quốc tế của Singapore (SIIA), trong đó đề xuất hai phương pháp tiếp cận mà ASEAN cần nghiên cứu áp dụng để giải quyết các tranh chấp tại Biển Đông.

Theo ông Simon Tay, tranh chấp tại Biển Đông không chỉ là mối đe dọa tiềm ẩn đối với 4 nước thành viên ASEAN có tuyên bố chủ quyền chồng chéo với Trung Quốc (Philippines, Việt Nam, Malaysia và Brunei), mà còn ảnh hưởng tới sự đoàn kết nói chung của ASEAN.

Ông Simon Tay cũng cho rằng, có những cảnh báo về cuộc họp giữa ASEAN và Trung Quốc trong tháng 9 được định nghĩa là tham vấn chứ không phải đàm phán. Do đó, theo học giả Singapore, cần tận dụng bối cảnh hợp tác Trung Quốc - ASEAN và can dự hơn nữa vào các vấn đề chiến lược mà khu vực Châu Á - Thái Bình Dương đang phải đối mặt.

Mặc dù không phải là quốc gia có tuyên bố chủ quyền hay tranh chấp ở Biển Đông, nhưng với vai trò Chủ tịch luân phiên ASEAN năm 2014, Myanmar sẽ buộc phải cân bằng giữa một bên là đồng minh thân cận Trung Quốc với một bên phải đối phó với các tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông đang ngày càng trở nên phức tạp. Theo ông Maung Shein Nyunt, cựu Đại sứ Myanmar tại Liên Hiệp Quốc, rất có thể xảy ra chiến tranh giữa các quốc gia châu Á tại Biển Đông, nhưng Trung Quốc không dám đối mặt với tranh chấp tại tòa án quốc tế vì không có bằng chứng nào vững chắc cho yêu sách chủ quyền vô lý và phi pháp với khoảng 85% diện tích Biển Đông.

Nhật - Hàn - Trung gia tăng căng thẳng

Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe và Tổng thống Hàn Quốc Park Geun-hye sẽ không gặp và hội đàm bên lề hội nghị G20 tại Nga vào tháng 9 tới bởi 2 nước vẫn bất đồng về sự cai trị của quân phiệt Nhật trên bán đảo Triều Tiên trước và trong Chiến tranh Thế giới thứ hai, cũng như về lãnh thổ trên biển. Việc 4 Bộ trưởng Nhật Bản tới thăm đền Yasukuni (13/7) để bày tỏ sự biết ơn đối với những người đã khuất trong chiến tranh cũng đang khiến cho quan hệ giữa Tokyo với Seoul và Bắc Kinh càng trở nên căng thẳng. Trước đó (10/7), người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh (Doanh) đã kêu gọi Nhật Bản gỡ bỏ những rào cản làm ảnh hưởng tới sự phát triển của mối quan hệ song phương.

Ngoại trưởng Albert del Rosario

Ngày 12/7, Thủ tướng Shinzo Abe đã có bước đi bất thường nhằm nhấn mạnh chủ quyền đối với quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Trong thông điệp công bố trước thềm dịp nghỉ lễ mang tên “Ngày của biển” diễn ra hôm 15/7, ông Shinzo Abe nêu rõ: sẽ bảo vệ lợi ích của người dân Nhật Bản trên các tuyến hàng hải ổn định, các vùng lãnh hải và vùng kinh tế đặc quyền, cũng như quyết tâm duy trì trật tự trên biển được quy định trong pháp luật, bác bỏ mọi nỗ lực hòng xoay chuyển hiện trạng bằng vũ lực.

Cũng trong ngày 12/7, phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Trung Quốc Cảnh Nhạn Sinh đã phản pháo mạnh mẽ đối với Sách Trắng Quốc phòng 2013 của Nhật Bản. Theo ông Cảnh Nhạn Sinh, Sách Trắng Quốc phòng 2013 của Nhật Bản đã có những bình luận không thích đáng về việc đẩy mạnh quân sự và quốc phòng của Trung Quốc, đưa ra những cáo buộc vô căn cứ và cố tình gây bất đồng giữa Bắc Kinh và các nước láng giềng. Trong khi đó, giới truyền thông Trung Quốc cũng đua nhau lên án Sách Trắng Quốc phòng 2013 vì cáo buộc Bắc Kinh sử dụng vũ lực và thủ đoạn cưỡng ép để thúc đẩy tuyên bố chủ quyền tại Biển Đông và biển Hoa Đông.

Theo kết quả điều tra liên quan tới mối quan hệ giữa các nước Hàn Quốc, Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản… vừa được tiến hành tại Hàn Quốc cho thấy, chỉ có 22% số người được điều tra hy vọng quan hệ Hàn - Nhật trong thời gian tới sẽ tốt lên. Đây là tỷ lệ thấp so với các nước là đối tượng của cuộc điều tra này. Trong khi đó, Hãng tin Yonhap dẫn thông tin từ hải quân Hàn Quốc cho biết (13/7), hải quân Trung Quốc nhất trí kiểm soát tình trạng tàu cá nước này hoạt động trái phép trên Hoàng Hải. Thỏa thuận trên được đưa ra giữa Tư lệnh hải quân Hàn Quốc Choi Yoon-hee và người đồng cấp Trung Quốc Ngô Thắng Lợi. Động thái này được coi là “hạ nhiệt” của Trung Quốc trước những căng thẳng tại biển Hoa Đông.

Hồng Thất Công - Tuấn Quỳnh

Theo Petrotimes