Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Lưu Chấn Dân tại Hội nghị về việc thực thi Tuyên bố DOC tại Singapore, ngày 27/4

Trước khi hội nghị này diễn ra tại Singapore, nhiều quan chức ngoại giao ASEAN đã lên tiếng chỉ trích các nước như Campuchia, Lào và Brunei trong việc đạt thỏa thuận với Trung Quốc về vấn đề Biển Đông. Phát biểu tại Indonesia hôm 25/4, ông Ong Keng Yong, cựu Tổng thư ký ASEAN, nói rằng, Campuchia và Lào - hai thành viên của ASEAN - vốn không có bất kỳ tranh chấp nào với Trung Quốc về chủ quyền tại Biển Ðông, không thể đơn phương thỏa thuận với Trung Quốc về đường hướng giải quyết vấn đề Biển Ðông, bởi đó là một kiểu can thiệp vào công việc nội bộ của ASEAN.

Cựu tổng thư ký ASEAN nhận định, hành động của Campuchia và Lào không khác gì nhân danh khối quốc gia Ðông Nam Á nên “rất đáng ngạc nhiên”, kể cả khi Lào đang đảm nhiệm vai trò chủ tịch luân phiên của ASEAN. Ông Ong nhấn mạnh, Biển Ðông luôn là vấn đề thuộc phạm vi của Tuyên bố chung giữa toàn ASEAN với Trung Quốc về cách hành xử ở Biển Ðông (DOC).

Ngoài ông Ong, Phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Indonesia cũng đã lên tiếng khẳng định, các bên có liên quan đến vấn đề Biển Ðông phải tôn trọng DOC và phải xúc tiến để đạt cho bằng được Bộ Quy tắc Ứng xử tại Biển Ðông (COC). Ðây là quyền hạn và trách nhiệm của cả khu vực vì sự ổn định ở Biển Ðông là chuyện chung của cả Trung Quốc lẫn ASEAN.

Điều đáng chú ý là thông tin về việc đạt thỏa thuận trên lại được Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đưa ra chứ không phải là 3 nước ASEAN trên. Cho nên Hội nghị về việc thực thi Tuyên bố DOC tại Singapore diễn ra ngày 27 và 28/4 là dịp để các bên “ba mặt một nhời” với Trung Quốc. Cần nhắc lại rằng một ngày trước khi hội nghị này bắt đầu, Campuchia đã dội gáo nước lạnh vào mặt Trung Quốc. Ngày 26/4, Campuchia thông báo nước này không có thỏa thuận nào với Trung Quốc như những gì ông Vương Nghị đã khoe khoang trước đó. Phay Siphan, phát ngôn viên chính phủ Campuchia tuyên bố: “Chỉ có ngoại trưởng Trung Quốc đến thăm Campuchia chứ không có thảo luận hay thỏa thuận nào”. Nói như thế thì hóa ra những tuyên bố của ông Vương Nghị hôm 22/4 tại Pnom Penh là giả dối.

Giới chức ngoại giao ASEAN cho rằng việc làm trên của chính quyền Bắc Kinh là sự phá hoại đoàn kết của các thành viên ASEAN.

Tất cả những bực tức của các nước ASEAN đã được dội thẳng vào đại diện của Trung Quốc tại Hội nghị về việc thực thi Tuyên bố DOC ở Singapore. Những chỉ trích mạnh tới mức mà trưởng đoàn Trung Quốc tuyên bố đã “bị sốc” sau khi nhiều nhà ngoại giao kỳ cựu của ASEAN lên án Bắc Kinh gây chia rẽ nội bộ các quốc gia Đông Nam Á. Báo mạng Straites Times ngày 28/5 cho biết, Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Lưu Chấn Dân tuyên bố bị “choáng váng” và yêu cầu Singapore giải thích về tuyên bố của cựu Tổng thư ký ASEAN Ong Keng Kong tại Jakarta hôm 24/4.

Chuyên gia Singapore, Bilahari Kausikan, cố vấn của Bộ ngoại giao Singapore, cũng lên án điều mà Bắc Kinh gọi là “đồng thuận” với ba thành viên ASEAN, thực chất là “chiến thuật chia rẽ ASEAN” trước khi Toà án Quốc tế La Haye ra phán quyết về vụ kiện Trung Quốc lấn chiếm chủ quyền tại Biển Đông do Philippines đứng đơn.

Trước những lời đả kích nặng nề tại Singapore, Thứ trưởng Trung Quốc Lưu Chấn Dân biện minh là Trung Quốc “không bao giờ có ý định chia rẽ ASEAN” và luôn “ủng hộ ASEAN phát triển”.

Phát biểu tại họp báo bên lề cuộc họp giữa các nhà ngoại giao cấp cao Trung Quốc và ASEAN tại khách sạn Fullerton (Singapore) hôm 27/4, ông Lưu Chấn Dân giải thích: “Ý định của Trung Quốc (về “sự đồng thuận 4 điểm”) đã bị hiểu lầm. Chúng tôi đang chờ đợi một lời giải thích từ Singapore. Chúng tôi muốn thiết lập hòa bình và ổn định cũng như tự do hàng hải trong khu vực. Hy vọng rằng ASEAN sẽ đoàn kết và trở thành đối tác của Trung Quốc để thúc đẩy đối thoại”.

Tuy nhiên, lời nói và việc làm của chính quyền Bắc Kinh lâu nay vẫn không đồng hành với nhau.