- Giáo sư đánh giá thế nào về phán quyết của Toà trọng tài ngày 12.7? 

- Theo tôi, phán quyết của Toà trọng tài hoàn toàn phù hợp với hệ thống luật pháp trước đó, và là bước đột phá quan trọng liên quan đến vai trò của các quyền lịch sử theo luật quốc tế và nguồn xác định quyền hưởng các vùng biển tại Biển Đông. 

Phán quyết cũng phù hợp với việc áp dụng Điều 121 Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS), trong đó quy định các đảo tạo ra vùng đặc quyền kinh tế 200 hải lý và có thềm lục địa, nhưng "các đảo đá không thích hợp cho con người đến ở hoặc không có đời sống kinh tế riêng sẽ không có vùng đặc quyền kinh tế hoặc thềm lục địa". 

Tham chiếu với Điều 121 này, Tòa trọng tài kết luận rằng tất các cấu trúc nổi tại Trường Sa đều là "đảo đá" về mặt pháp lý và không tạo ra vùng đặc quyền kinh tế hoặc thềm lục địa. Như vậy, phán quyết của toà thực sự là một chiến thắng quan trọng của luật pháp quốc tế, chứ không chỉ đơn thuần là có lợi cho Philippines. 

- Giáo sư bình luận gì về phản ứng của Philippines và Trung Quốc sau phán quyết? 

- Philippines đang thực thi cách tiếp cận tỉnh táo, kêu gọi tất cả các bên không khiêu khích và kiềm chế. Trung Quốc thì như thường lệ, vẫn giọng điệu quá mức như đã thể hiện trong những tuần vừa qua. Tuy nhiên, tôi cho là cả hai sẽ tiếp tục con đường phía trước, trước mắt có thể lùi lại, để sau đó tái tham gia vào các cuộc đối thoại nhằm giải quyết sự khác biệt. 

- Phán quyết của Toà sẽ ảnh hưởng như thế nào đến tình hình Biển Đông trong thời gian tới?

- Phán quyết sẽ định hình lại câu chuyện tranh chấp ở Biển Đông. Tuyên bố chủ quyền lịch sử của Trung Quốc sẽ bị điều chỉnh lại đúng về giới hạn xung quanh những đảo/đá tranh chấp và vùng biển liền kề. Phán quyết cũng đã đưa ra hướng dẫn tôn trọng tác động của UNCLOS đối với các tuyên bố quyền lịch sử và quy chế đối với tất cả các cấu trúc ở Biển Đông, cũng như trách nhiệm và nghĩa vụ của các bên khi tranh chấp chưa được giải quyết, đặc biệt là trong quá trình tiến hành thủ tục tố tụng trọng tài.

- Phán quyết có tác động đến Việt Nam như thế nào? 

- Rõ ràng, Việt Nam đang có lợi thế sau phán quyết. Việt Nam hoàn toàn có sự ủng hộ đầy đủ về mặt pháp lý nếu muốn tiến hành một vụ việc tương tự như Philippines để bảo vệ tuyên bố chủ quyền của mình. Tôi không thể nói thay cho chính phủ Việt Nam, việc Việt Nam có nên kiện Trung Quốc hay không phụ thuộc hoàn toàn vào sự suy xét kỹ lưỡng về lợi ích của Việt Nam, nhất là trong bối cảnh các bạn có những nỗ lực khác để giải quyết với Trung Quốc. 

- Trung Quốc luôn tuyên bố không chấp nhận và bác bỏ phán quyết. Trong khi đó, Toà trọng tài lại không có cơ chế cưỡng chế thi hành. Ông dự đoán tình hình tiếp theo sẽ thế nào? 

- Dư luận quốc tế rõ ràng đứng về phía Philippines, bất kể quyết định và phán quyết của Toà trọng tài như thế nào. Chính vì vậy, độ tin cậy của Trung Quốc như một thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế và độ tin cậy với tư cách một đối tác trong bất kỳ nỗ lực nào khác sẽ bị ảnh hưởng bởi cách thức mà nước này đáp trả phán quyết. Philippines, cũng như các nước có tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông, có thể sử dụng phán quyết của Toà như một đòn bẩy trong việc đối phó với Trung Quốc, dù là ở đấu trường song phương hay đa phương. 

Tôi nhắc lại, phán quyết của Toà không chỉ có lợi cho các nước chịu sức ép của Trung Quốc ở Biển Đông như Philippines, Việt Nam, Malaysia, Brunei và Indonesia, mà là thắng lợi của luật pháp quốc tế. Tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông chắc chắn sẽ bị lung lay rất nhiều, ngay cả khi các đảo và vùng tiếp giáp lãnh hải của họ đang bị tranh chấp. Chắc chắn đa số các cường quốc trên thế giới sẽ ủng hộ phán quyết của Toà trọng tài và kêu gọi Trung Quốc tuân thủ. 

- Xin cảm ơn giáo sư!