Ông Obama nói gì về Biển Đông?
Theo phóng viên đài BBC News, ông Obama nói trong bài phát biểu khai mạc tại phiên họp với giới lãnh đạo ASEAN: “Chúng ta sẽ tiếp tục làm việc để đảm bảo rằng những tranh chấp được giải quyết một cách hòa bình, kể cả trong vùng Nam Hải (Biển Đông)”.Obama nói rằng phán quyết của Tòa trọng tài thường trực Liên Hiệp Quốc (PCA) vào ngày 12/7/2016 là có tính “ràng buộc” và “đã giúp làm rõ các quyền hàng hải trong khu vực”.
Được biết, ASEAN tổ chức một hội nghị thượng đỉnh riêng biệt trong ngày thứ Năm 8/9/2016 với các cường quốc thế giới, bao gồm cả Trung Quốc lẫn Mỹ. Theo tinh thần chung của Hội nghị, một số nguyên thủ (như ông Obama) đã đưa ra chỉ trích nhẹ lời đối với hoạt động bành trướng của Trung Quốc ở Biển Đông, và điều nhạy cảm này đã được ghi vào bản thảo tuyên bố chungcủa Hội nghị.
Cũng theo BBC News, trước đây Mỹ đã nhiều lần bày tỏ quan ngại về hành động của chính phủ Bắc Kinh ở Biển Đông và ông Obama đã nhắc lại chủ đề này tại Hội nghị. Đề cập đến phán quyết PCA bác bỏ các tuyên bố về chủ quyền của Trung Quốc, ông Obama nói: “Tôi nhận thấy điều này làm tăng căng thẳng, nhưng tôi cũng mong được thảo luận một cách có tính chất xây dựng để chúng ta có thể cùng nhau làm cho giảm căng thẳng, thúc đẩy ngoại giao và ổn định trong khu vực”. Bản thảo tuyên bố chung Hội nghị thượng đỉnh nói rằng ASEAN và các đối tác “tái khẳng định tầm quan trọng cho việc duy trì hòa bình, ổn định, an ninh và tự do đi lại trong vùng biển và vùng trời ở Biển Nam Trung Hoa (Biển Đông). Một số nhà lãnh đạo vẫn hết sức quan ngại về các diễn biến gần đây tại Biển Nam Trung Hoa … Chúng tôi tái khẳng định về tầm quan trọng đối với các bên liên quan nhằm giải quyết các tranh chấp một cách hòa bình, theo nguyên tắc chung được luật pháp quốc tế thừa nhận”.
Tại Hội nghị, trong ngày 8/9, ông Obama cảnh báo Trung Quốc không thể phớt lờ phán quyết của PCA về Biển Đông, theo đó bác bỏ tuyên bố “đường lưỡi bò” của Bắc Kinh trên Biển Đông:
“Phán quyết mang tích bước ngoặt vào tháng 7, có tính ràng buộc, đã giúp làm rõ các quyền hàng hải trong khu vực. Tôi nhận thấy phán quyết này đã làm gia tăng căng thẳng, nhưng tôi cũng mong muốn chúng ta thảo luận để cùng nhau hạ nhiệt căng thẳng, thúc đẩy ngoại giao và ổn định”.
Việc ông Obama nhấn mạnh phán quyết của PCA là “mang tính ràng buộc”, có thể kích ngòi phản ứng gay gắt từ phía Trung Quốc. Bắc Kinh trước đó đã cảnh báo Mỹ không nên can dự vào vấn đề Biển Đông với lý do Washington không có tuyên bố chủ quyền tại đây.Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường cũng có mặt ở Lào dự họp với ASEAN và sẽ gặp Tổng thống Obama trong ngày 8/9 tại cuộc họp thượng đỉnh 18 quốc gia Đông Á.Trong một tuyên bố chung vào ngày 7/9, các lãnh đạo ASEAN cho biết họ “quan ngại sâu sắc” về những diễn biến gần đây trên biển. Cũng trong ngày 7/9, Philippines đã công bố các bức ảnh cho thấy hoạt động của các tàu Trung Quốc tại bãi cạn Scarborough vốn đã chiếm từ tay Philippines vào năm 2012. Hồi tháng 3/2016, Tổng thống Obama từng cảnh báo Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình rằng Bắc Kinh không được có hoạt động xây dựng tại Scarborough, nhưng Trung Quốc trong tuần này luôn khẳng định không có bất kỳ hoạt động xây đảo nhân tạo tại bãi cạn này.
Cuộc gặp “gượng gạo” Duterte – Obama:
Hai Tổng thống Obama và Rodrigo Duterte chỉ gặp nhau chớp nhoáng vài ngày sau sự cố về ngông từ: Duterte đã gọi Obama là “con của gái điếm”, do vậy, Obama đã hủy cuộc gặp với Duterte vốn đã được lên lịch. Cuộc gặp không chính thức diễn ra ngắn ngủi vào hôm thứ Tư 7/9 trước tiệc tối của Hội nghị. Trong khi một người phát ngôn của Philippines nói ông “rất vui” vì đã có việc tiếp xúc giữa hai nhà lãnh đạo, còn phía Mỹ nói họ đã có “trao đổi” ngắn gọn tại một căn phòng chờ trước khi dự tiệc tối của các nhà lãnh đạo. Được biết, Obama và Duterte tới nơi tổ chức tiệc tối và không tương tác với nhau tại sự kiện kéo dài 1 giờ 20 phút.
Theo Ngoại trưởng Philippines Perfecto Yasay -người đi cùng với Duterte,“Họ là những người cuối cùng rời khỏi phòng chờ trước khi vào dự tiệc. Tôi không thể nói họ gặp nhau bao lâu”.Một quan chức Nhà Trắng nói hai vị lãnh đạo nói chuyện “xã giao” khi “trao đổi ngắn gọn” trước tiệc tối.
Được biết, sự cố ngôn từ của Duterte xảy ra tại một cuộc họp báo, nơi ông nói với phóng viên rằng ông sẽ không chấp nhận ông Obama nêu bất kỳ quan ngại nào về cuộc chiến chống ma túy ở Philippines,ông Duterte nói, dường như ám chỉ Tổng thống Obama: "Người ta phải tôn trọng. Đừng có đặt điều và đưa ra các tuyên bố. Con của một con điếm, tôi sẽ nguyền rủa người đó tại diễn đàn !”, và ngay sau đó đã bày tỏ hối tiếc về lời lẽ của mình, nhưng chỉ xảy ra sau khi ông Obama hủy cuộc họp với Duterte vốn đã được lên lịch.