Trong bối cảnh đội tàu thuyền số lượng lớn của Trung Quốc vẫn neo đậu gần rạn đá Ba Đầu (Whitsun Reef) thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam, Australia và Nhật Bản là hai nước gần đây nhất lên tiếng bày tỏ quan ngại, cho rằng "những hành động gây bất ổn" này có thể làm gia tăng căng thẳng tại vùng biển tranh chấp.
Bức ảnh từ lực lượng bảo vệ bờ biển Philippine cho thấy tàu Trung Quốc ở rạn đá Ba Đầu ở Biển Đông ngày 7/3. (Nguồn: EPA)
Theo Rappler, đến ngày 24/3, Australia tiếp tục bày tỏ "quan ngại" về những động thái nói trên của Bắc Kinh tại vùng lãnh hải quốc tế nơi các nước cần duy trì thực hiện nguyên tắc pháp trị.
Đại sứ Australia tại Philippines Steven Robinson chia sẻ trên mạng xã hội Twitter: "Chúng tôi vẫn quan ngại về những hành động gây bất ổn có thể làm kích động leo thang căng thẳng".
Ông Robinson khẳng định: "Australia ủng hộ một khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương an toàn, rộng mở và bao trùm. Biển Đông, một tuyến hàng hải quốc tế quan trọng, được quản lý bởi các nguyên tắc và luật lệ quốc tế, đặc biệt là Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS)".
Tuyên bố của Australia được đưa ra chỉ một ngày sau khi cả Nhật Bản và Mỹ lên tiếng về động thái trên của Bắc Kinh, phản đối bất kỳ hành động nào có nguy cơ kích động căng thẳng leo thang ở Biển Đông.
Bình luận trên Twitter tối 23/3, Đại sứ Nhật Bản tại Philippines Koshikawa Kazuhiko khẳng định: "Những vấn đề Biển Đông liên quan trực tiếp đến hòa bình và ổn định cũng như mối quan ngại đối với tất cả các nước.
Nhật Bản phản đối mạnh mẽ bất kỳ hành động nào làm gia tăng căng thẳng. Chúng tôi ủng hộ việc thực thi pháp trị ở vùng biển này và hợp tác với cộng đồng quốc tế để bảo vệ vùng biển tự do, rộng mở và hòa bình này".
Bắc Kinh chỉ trích Tokyo can thiệp vấn đề này, đồng thời cáo buộc Nhật Bản "là kẻ đầy tớ tay sai" của Mỹ. Đại sứ quán Trung Quốc tại Manila bình luận trên Twitter: "Đáng tiếc là một số nước châu Á - vốn có tranh chấp với Trung Quốc ở Biển Hoa Đông và bị kích động bởi mục tiêu vị kỷ nhằm kiềm chế nỗ lực phục hưng của Trung Quốc - lại sẵn sàng khúm núm đóng vai là kẻ đầy tớ của Mỹ".
Trước đó, ngày 23/3, Mỹ ủng hộ Philippines khi Manila bày tỏ quan ngại về sự hiện diện của hơn 220 tàu thuyền được cho là của lực lượng dân quân biển Trung Quốc tập hợp thành hàng ở Biển Đông (Philippines gọi là Biển Tây Philippines).
Washington cũng ủng hộ việc Manila kêu gọi Bắc Kinh rút đội tàu này ra khỏi khu vực. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Ned Price tuyên bố: "Mỹ ủng hộ đồng minh Philippines khi bày tỏ quan ngại về sự hiện diện của đội tàu dân quân biển Trung Quốc gần rạn đá Ba Đầu.
Chúng tôi kêu gọi Bắc Kinh ngừng sử dụng lực lượng dân quân biển để uy hiếp và kích động các nước khác, gây hủy hoại hòa bình và an ninh".
Bộ Ngoại giao Philippines ngày 22/3 đã gửi Trung Quốc công hàm phản đối "hoạt động neo đậu và sự hiện diện mang tính đe dọa" của đội tàu thuyền Trung Quốc, đồng thời yêu cầu Bắc Kinh ngay lập tức rút đội tàu ra khỏi khu vực.
Trang mạng express.co.uk dẫn lời Bộ trưởng Quốc phòng Delfin Lorenzana nhận định sự hiện diện của đội tàu lớn Trung Quốc là một "hành động quân sự hóa khu vực mang tính gây hấn rõ ràng".
Đá Ba Đầu là một rạn san hô hình chữ V, có tổng diện tích khoảng 10km2, thuộc cụm Sinh Tồn của quần đảo Trường Sa, thuộc quyền quản lý và chủ quyền của Việt Nam.