Nhiều lĩnh vực ưu tiên đã được đề cập như bảo đảm an ninh, an toàn và tự do hàng hải, ngăn ngừa sự cố, xây dựng lòng tin và môi trường thuận lợi cho việc giải quyết các tranh chấp biển, thúc đẩy phát triển kinh tế biển cũng như bảo vệ môi trường, xử lý rác thải nhựa và chống đánh bắt cá trái phép.

Lưu ý các tranh chấp trên biển tiếp tục diễn biến phức tạp, căng thẳng và nguy cơ xảy ra sự cố, va chạm ngày càng gia tăng, các đại biểu tham gia EAMF-8 khẳng định các yêu sách, hành động trái với luật pháp quốc tế đã gây phương hại tới hòa bình, an ninh và trật tự pháp luật trên biển.

Nhấn mạnh vai trò của luật pháp quốc tế và Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển (UNCLOS 1982), các đại biểu nêu rõ các quốc gia dù lớn hay nhỏ đều bình đẳng và có trách nhiệm tuân thủ luật pháp quốc tế.

Phát biểu tại diễn đàn, nhiều đại biểu tiếp tục thể hiện quan ngại về những diễn biến phức tạp trên Biển Đông, nhấn mạnh tầm quan trọng của đối thoại, xây dựng lòng tin, thượng tôn pháp luật, không quân sự hóa, kiềm chế, không có hành động làm phức tạp tình hình và giải quyết hòa bình các tranh chấp và đặc biệt cần tuân thủ nghiêm chỉnh luật pháp quốc tế, nhất là UNCLOS 1982 với vai trò khuôn khổ pháp lý điều chỉnh mọi hoạt động trên các vùng biển và đại dương.

Nối lại đàm phán COC năm tới

Trong khuôn khổ EAMF-8, các đại biểu đã chia sẻ tầm quan trọng của việc bảo đảm thực hiện đầy đủ, hiệu quả Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông và sớm đạt được Bộ quy tắc ứng xử (COC) hiệu lực, thực chất và phù hợp với luật pháp quốc tế, nhất là UNCLOS 1982.

Trong bối cảnh đàm phán xây dựng COC trong năm 2020 bị trì hoãn do tác động của đại dịch COVID-19, các đại biểu ASEAN và Trung Quốc khẳng định sẽ nỗ lực hết sức để nối lại đàm phán trong năm 2021.

Hợp tác biển thúc đẩy hồi phục hậu COVID-19

Trong EAMF-8, các đại biểu đều nhấn mạnh tầm quan trọng của không gian biển đối với an ninh, ổn định, phát triển và thịnh vượng của mỗi quốc gia.

Đại diện các nước cũng tham gia cũng cho rằng cần thiết phải tăng cường hợp tác về biển, khẳng định hợp tác biển là một nội dung quan trọng hỗ trợ quá trình ứng phó và thúc đẩy phục hồi hậu đại dịch COVID-19. Trên cơ sở đó, các đại biểu kêu gọi cần tiếp tục ưu tiên kết nối biển để góp phần đảm bảo chuỗi cung ứng.

Trước tình hình nhiều quốc gia đang xây dựng và triển khai chiến lược, sáng kiến riêng về hợp tác biển, các đại biểu cho rằng cần thúc đẩy sự gắn kết giữa các chiến lược, sáng kiến này cũng như bảo đảm hài hòa, bổ trợ cho các chiến lược, kế hoạch của khu vực trong đó có Quan điểm của ASEAN về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (AOIP).

Nhân dịp EAMF-8, các đại biểu đã nghe trình bày của đại biểu Ấn Độ về Sáng kiến Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (IPOI) do Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đưa ra tại Hội nghị cấp cao Đông Á lần thứ 15 (tháng 11-2020). Đề xuất thiết lập Đối tác kinh tế biển xanh ASEAN - Trung Quốc cũng được đại biểu Trung Quốc trình bày tại diễn đàn.

Diễn tập hàng hải Mỹ - ASEAN tại Thái Lan tháng 9-2019 - Ảnh: US NAVY

Ghi nhận kết quả hợp tác biển thời gian qua trong các khuôn khổ của ASEAN và khu vực, các đại biểu đã dành nhiều thời gian trao đổi về những thách thức đang nổi lên trên biển như nạn đánh bắt cá trái phép và quá mức, ô nhiễm và suy thoái môi trường biển, rác thải nhựa, tội phạm trên biển, lao động cưỡng bức, buôn bán người, biến đổi khí hậu, an ninh lương thực.

Các đại biểu đánh giá cao vai trò của Diễn đàn biển ASEAN mở rộng trong việc thúc đẩy đối thoại giữa các nước ASEAN và đối tác trong những vấn đề trên biển cùng quan tâm. Với thành phần và thể thức linh hoạt, EAMF đã tạo cơ hội để các nước cùng nhau trao đổi về những vấn đề, thách thức mới nảy sinh và tìm kiếm ý tưởng, sáng kiến hợp tác.

Trên cương vị chủ trì diễn đàn, ông Vũ Hồ - vụ trưởng Vụ ASEAN thuộc Bộ Ngoại giao, trưởng đoàn Việt Nam - đã điểm lại những thành quả đã đạt của EAMF kể từ khi thành lập vào năm 2012, khẳng định EAMF đã tạo cơ hội để các nước ASEAN và đối tác thảo luận nhiều chủ đề, ưu tiên chung.

Với tầm quan trọng ngày càng tăng của hợp tác biển, trưởng đoàn Việt Nam nhấn mạnh EAMF tiếp tục đóng vai trò phù hợp, là nơi thúc đẩy đối thoại, hợp tác xây dựng lòng tin giữa các nước trong những vần đề trên biển cùng quan tâm. 

Ông khẳng định ASEAN sẽ tiếp tục nỗ lực để củng cố, phát huy hơn nữa vai trò của EAMF. Nhân dịp này, trưởng đoàn Việt Nam đã chia sẻ về quan điểm đồng thuận của ASEAN trong năm 2020 về vấn đề Biển Đông.

Diễn đàn biển ASEAN mở rộng lần thứ 8 là hoạt động cuối cùng trong chuỗi hoạt động về hợp tác biển mà Việt Nam chủ trì trong năm 2020.

Trước đó, trong ngày 14-12 và sáng 15-12 đã diễn ra Hội thảo ASEAN về "Cách tiếp cận gắn kết, thích ứng của ASEAN về hợp tác biển" và Diễn đàn biển ASEAN lần thứ 10.

Theo kế hoạch, Brunei, nước chủ tịch ASEAN 2021, sẽ chủ trì Diễn đàn biển ASEAN lần thứ 11 và Diễn đàn biển ASEAN mở rộng lần thứ 9 trong năm 2021.