Trước đó (11/04), khoảng 540 cư dân thành phố Osaka, Nhật Bản đã kiện Thủ tướng Shinzo Abe vì theo họ chuyến thăm đền Yasukuni hồi tháng 12/2013 của ông là vi phạm hiến pháp, đe dọa cuộc sống và sự tự do của người dân Nhật Bản. Cũng trong ngày 12/04, tờ Asahi cho biết, cuộc gặp giữa Vụ trưởng Vụ châu Á - châu Đại dương, Bộ Ngoại giao Nhật Bản Junichi Ihara và người đồng cấp Hàn Quốc Lee Sang-deok sẽ diễn ra ngày 15/04 để thương đàm về việc phụ nữ bị ép buộc mua vui cho quân đội Nhật Bản trong Thế chiến II.

Hy sinh vì đồng minh?

Ngày 11/04, tờ Stars and Stripes dẫn lời chỉ huy lực lượng thủy quân lục chiến Mỹ ở Nhật Bản, Trung tướng John Wissler cho biết, nếu Trung Quốc xâm chiếm quần đảo Senkaku/Điếu Ngư, lực lượng thủy quân lục chiến Mỹ ở khu vực Thái Bình Dương có thể giành lại. Theo ông Kazuhisa Ogawa, chuyên gia quân sự uy tín của Nhật Bản, không thể tách riêng quân đội Mỹ đang đồn trú tại Nhật Bản (gần 50.000 binh lính) khi đánh giá năng lực quân sự của Tokyo.

Ông Kazuhisa Ogawa cho rằng, việc Trung Quốc chưa bao giờ gửi tàu chiến đến Senkaku/Điếu Ngư, chỉ điều tàu hải giám cho thấy Bắc Kinh vừa muốn khẳng định chủ quyền của mình tại quần đảo này, thăm dò phản ứng của Washington và Tokyo, vừa khẳng định với các phần tử theo chủ nghĩa dân tộc trong nước rằng: Chính quyền vẫn đang có những động thái bảo vệ chủ quyền một cách cứng rắn.

Quân đội Mỹ và Philippines trong một cuộc tập trận chung

Giới truyền thông Đài Loan cho rằng, việc Trung Quốc quyết tâm giành chủ quyền tại quần đảo Senkaku/Điếu Ngư trên biển Hoa Đông chỉ khiến mối quan hệ Nhật - Mỹ càng thêm gắn bó. Bởi trong 5 năm qua, Washington đã liên tục đưa ra những chương trình hỗ trợ đặc biệt cho Tokyo để chế ngự Bắc Kinh. Trong chuyến thăm Nhật Bản vừa qua, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel đã tái khẳng định, Washington giữ nguyên quan điểm đối với quần đảo Senkaku/Điếu Ngư: nằm dưới sự kiểm soát của Tokyo và nằm trong phạm vi khoản V của Hiệp ước An ninh Mỹ - Nhật. Nhưng ông Chuck Hagel lại không cho biết, nếu Nhật - Trung nổ ra xung đột do quần đảo Senkaku/Điếu Ngư, Washington có điều quân đội chi viện cho Tokyo hay không.

Hãng AFP vừa dẫn nhận định của giới quân sự: Tuy Trung Quốc vượt xa Nhật Bản về số lượng binh sĩ, tàu thuyền, máy bay và ngân sách dành cho quốc phòng, nhưng Bắc Kinh chưa dám động binh với Tokyo vì quân đội nước này còn nhiều điểm yếu lớn như thiếu kinh nghiệm chiến đấu, bị nghi ngờ về năng lực huấn luyện và tinh thần binh sĩ, cũng như khả năng chỉ huy, điều binh và khả năng chống tàu ngầm. Theo báo cáo về cán cân quân sự 2014 của Viện Nghiên cứu chiến lược quốc tế Anh (IISS), Bắc Kinh có khoảng 2,3 triệu binh sĩ trong năm 2013, vượt xa con số 247.150 lính của Nhật Bản.

Trung Quốc cũng vượt xa Nhật Bản về số lượng máy bay (2.525 so với 639), xe tăng (6.840 so với 777) và tàu ngầm chiến thuật (66 so với 18). Bên cạnh đó là ngân sách dành cho quốc phòng 131,58 tỉ USD, tăng 12,2% so với năm 2013. Theo thống kê, trong 15 tháng qua, Hải quân Trung Quốc đã hạ thủy liên tiếp 15 tàu hộ vệ tên lửa hạng nhẹ Type 056. Và các loại tàu ngầm hạt nhân, tàu ngầm thông thường, tàu khu trục tên lửa Type 052C/D cùng tàu hộ vệ tên lửa phiên bản cải tiến Type 054A cũng đang được đóng mới tại Trung Quốc.

Ngày 12/04, Hãng AFP dẫn lời lực lượng tuần duyên Nhật Bản cho biết, tàu tuần duyên Trung Quốc đã đi vào vùng biển Senkaku/Điếu Ngư lúc 9 giờ sáng ngày 12/04 và rời khỏi khu vực này 2 giờ sau đó. Lực lượng Phòng vệ mặt đất Nhật Bản đã quyết định xây dựng lực lượng trinh sát chỉ điểm oanh tạc. Nhiệm vụ của lực lượng này là xâm nhập, chiếu tia laser vào mục tiêu để máy bay F2 của Lực lượng Phòng vệ trên không oanh tạc bằng bom dẫn đường vệ tinh JDAM.

Nhật Bản sẽ ưu tiên cung cấp lính trinh sát chỉ điểm cho lữ đoàn cơ động thủy quân lục chiến (từ 2.000-3.000 quân) dự kiến được thành lập năm 2018. Trong khi đó, tờ Nezavisimaya Gazeta đưa tin, chính trị gia Nhật Bản cho rằng, Bắc Kinh có thể bắt chước Moskva, đánh chiếm quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Nhưng giới chuyên môn không đồng tình với nhận định này bởi Crimea khác với tranh chấp tại biển Hoa Đông.

Chuẩn bị ký AEDC

Ngày 12/04, tờ Philippine Daily Inquirer dẫn lời Thứ trưởng Quốc phòng Philippines Pio Lorenzo Batino cho biết, Thỏa thuận Hợp tác quốc phòng nâng cao (AEDC) sắp được ký với Mỹ sẽ cung cấp “hỗ trợ kịp thời và thiết yếu” cho quân đội Philippines trong việc hiện đại hóa để đạt được khả năng phòng thủ tin cậy tối thiểu. Ông Pio Lorenzo Batino đưa ra tuyên bố này sau khi Mỹ - Philippines đạt được sự đồng thuận về những điểm quan trọng của AEDC trong vòng đàm phán thứ 8 hôm 11/04. Các cuộc đàm phán về AEDC bắt đầu từ tháng 08/2013 và đến nay đã trải qua 8 vòng. Dự kiến, AEDC sẽ được ký nhân chuyến công du Philippines của Tổng thống Barack Obama vào ngày 28 và 29/04. Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario từng cho biết, AEDC sẽ là dấu hiệu rõ ràng của chiến lược tái cân bằng của Washington tại Châu Á - Thái Bình Dương.

Cũng trong ngày 12/04, Bộ Ngoại giao Nhật Bản đã chính thức ủng hộ việc Philippines kiện Trung Quốc về “đường lưỡi bò” trên Biển Đông. Được biết, tại cuộc gặp bên lề Hội nghị Cấp bộ trưởng về giải trừ vũ khí hạt nhân tại Hiroshima hôm 12/04, Ngoại trưởng Nhật Bản Fumio Kishida và Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario đã nhất trí tăng cường hợp tác song phương về an ninh hàng hải, trong đó có tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc. Ngày 11/04, Channel News Asia đưa tin, Philippines đang sử dụng biện pháp “thuyết phục đạo đức” trong cuộc chiến với Trung Quốc ở Biển Đông và đó là lý do tại sao Manila khởi kiện “đường lưỡi bò” ra Tòa án Trọng tài quốc tế. Cũng ngày 11/04, GMA News dẫn lời của Phó tổng thống Philippines Jejomar Binay: Chúng tôi sẵn sàng hy sinh đến giọt máu cuối cùng, khi được hỏi về tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc ở Biển Đông.

Đại sứ Philippines tại Mỹ Jose Cuisia tiết lộ, Manila muốn sắm máy bay tuần tra tầm xa và máy bay vận tải quân sự C-130 của Mỹ. Ngày 10/04, tờ Nihon Keizai Shimbun đưa tin, là nước đang đối đầu với Trung Quốc trong tranh chấp chủ quyền trên Biển Đông, Philippines đang tăng cường quân bị và quan hệ với đồng minh như ký hợp đồng mua 12 máy bay chiến đấu của Hàn Quốc (trị giá 18,9 tỉ peso), sẽ mua radar phòng không của Israel và sẽ ký hiệp định quân sự với Mỹ.

Trong khi đó, tờ Bưu điện Hoa Nam buổi sáng đăng bài phân tích của học giả Mark Valencia cho rằng (09/04), sẽ không xảy ra chiến tranh toàn diện ở Biển Đông, nhưng căng thẳng không có dấu hiệu hạ nhiệt sau vụ Philippines kiện Trung Quốc về “đường lưỡi bò”. Nếu kết quả phiên tòa bất lợi cho Philippines, Manila có thể phải tiếp cận cả chính trị và quân sự với Mỹ để được bảo vệ. Nếu “đường lưỡi bò” của Trung Quốc bị chống lại, Bắc Kinh sẽ không tuân thủ các phán quyết, làm gia tăng sự không chắc chắn về pháp lý và chính trị ở Biển Đông và khả năng đụng độ sẽ phát sinh.

Thông tin trên tờ Thời báo Hoàn Cầu ngày 10/04 khiến dư luận cho rằng, Trung Quốc sắp triển khai 2 tàu đổ bộ đệm khí Zubr ở Biển Đông. Theo giới quân sự, sau khi 4 tàu đệm khí Zubr đưa vào hoạt động, có thể tăng mạnh khả năng tác chiến đổ bộ cho Hải quân Trung Quốc, đồng thời có thể hỗ trợ tích cực như tiếp tế hằng ngày, thay đổi nhân viên, diễn tập hiệp đồng phòng thủ cho các binh sĩ đánh chiếm đảo. Tờ Kanwa Defense Review cho rằng, việc Trung Quốc trang bị tàu đệm khí Zubr sẽ khiến cho tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông càng trở nên phức tạp, đồng thời ảnh hưởng lớn đối với tranh chấp tại quần đảo Senkaku/Điếu Ngư ở biển Hoa Đông.

Phát biểu tại một hội nghị truyền hình do Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (Mỹ) tổ chức tối 09/04, ông Mã Anh Cửu, lãnh đạo Đài Loan nhấn mạnh, chiến đấu cơ F-16A/B của Đài Bắc đang trong quá trình nâng cấp và vùng lãnh thổ này cần tàu ngầm cho mục đích phòng thủ. Ông Mã Anh Cửu kêu gọi Mỹ hỗ trợ Đài Loan đóng tàu ngầm chạy bằng điện - diesel để tăng cường khả năng phòng thủ trước nguy cơ “từ bên ngoài”. Giới quan sát cho rằng, Đài Loan tăng cường trang bị vũ khí nhằm ứng phó với mối đe đọa từ Trung Quốc, cho dù quan hệ hai bên được cải thiện kể từ khi ông Mã Anh Cửu làm lãnh đạo năm 2008.

Gia tăng cáo buộc lẫn nhau

Ngày 13/04, tờ Inquirer đưa tin, sau khi Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường cảnh báo các quốc gia Đông Nam Á rằng Bắc Kinh sẽ đáp trả cái gọi là “hành động khiêu khích” trên Biển Đông, ngày 12/04, Phủ tổng thống Philippines tuyên bố, Manila luôn giữ quan điểm không hành động khiêu khích. Ngày 11/04, tờ Bưu điện Hoa Nam buổi sáng dẫn lời Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường khi đề cập quyết tâm của Bắc Kinh trong việc bảo vệ cái gọi là chủ quyền ở Biển Đông là không thể lay chuyển. Ông Lý Khắc Cường tuyên bố: Trung Quốc sẽ kiên quyết đối phó với bất kỳ hành động nào mà Bắc Kinh coi là khiêu khích từ các bên có yêu sách chủ quyền trên Biển Đông.

Ngoại trưởng Nhật Fumio Kishida (phải) và Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario

Ngày 12/04, ông Lưu Tứ (Tích) Quý, Cục trưởng Cục Hải dương quốc gia Trung Quốc tuyên bố, Bắc Kinh đang phải đối mặt với những “thách thức nghiêm trọng về quyền hàng hải của mình” ở Biển Đông và biển Hoa Đông. Trong khi đó, tờ Học giả Ngoại giao đăng bài “Hiện đại hóa hạt nhân của Trung Quốc và sự kết thúc của chính sách không minh bạch” của tác giả Nicolas Giacometti, trong đó khẳng định “hạt nhân không minh bạch là công cụ chiến lược của Bắc Kinh”; đồng thời cho rằng, việc Trung Quốc ngày càng bá đạo đã khiến các nước Biển Đông phải ứng phó.

Ngày 10/04, tờ Sydney Morning Herald dẫn lời Tư lệnh Hạm đội Thái Bình Dương của Mỹ, Đô đốc Harry Harris khi coi việc Trung Quốc tăng cường bành trướng sức mạnh quân sự trong khu vực là hung hăng và cách hành xử của Bắc Kinh là nguy hiểm. Ông Harry Harris thậm chí còn cảnh báo rằng, hành động của Trung Quốc đang tạo ra một “liều thuốc ma quỷ” dẫn đến xung đột trên biển. Ngoài ra, Đô đốc Harry Harris còn cáo buộc Trung Quốc ăn hiếp các nước láng giềng thông qua chiến thuật tạo căng thẳng, dẫn đến nguy cơ bùng nổ xung đột trong khu vực. Đô đốc Harry Harris cũng cho rằng, việc các nước láng giềng lo ngại Trung Quốc là đúng khi yêu sách chủ quyền không có cơ sở hoặc chẳng liên quan gì đến luật pháp quốc tế như “đường lưỡi bò” ở Biển Đông, nhưng vẫn được Bắc Kinh kiên quyết bảo vệ. Và điều này làm tăng nhu cầu về sự tiếp tục hiện diện ở Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương của Mỹ.

Bộ Quốc phòng Nhật Bản vừa công bố số lần xuất kích của máy bay chiến đấu Nhật Bản nhằm chặn các máy bay Trung Quốc đã lên mức kỷ lục trong năm qua - 415 lần (tính hết tháng 03/2014), tăng 36% so với năm trước. Đó cũng là số lần xuất kích cao nhất kể từ khi Tokyo bắt đầu công bố các số liệu cụ thể từ năm 2001. Ngoài chặn máy bay Trung Quốc, số lần xuất kích của máy bay Nhật Bản nhằm chặn máy bay Nga cũng tăng 45% lên 359 lần trong năm qua và đây cũng là con số kỷ lục.

Bắc Kinh đã phản ứng sau khi Hạ viện Mỹ thông qua dự luật tái xác nhận tầm quan trọng của đạo luật Quan hệ Đài Loan (quy định Mỹ có nghĩa vụ cứu giúp nếu Đài Loan bị tấn công), đồng thời cho phép Lầu Năm Góc chuyển giao tàu chiến đã qua sử dụng cho chính quyền Đài Bắc. Và đợt chuyển giao vũ khí lần này gồm 4 tàu khu trục lớp Oliver Hazard Perry. Chủ tịch ủy ban đối ngoại của Hạ viện Mỹ Ed Royce cho biết, sau khi được Hạ viện thông qua, kế hoạch bán vũ khí cho Đài Loan tiếp tục được trình lên Thượng viện phê duyệt.

Theo nhận định của Giáo sư thuộc Viện nghiên cứu chiến lược quốc tế Quảng Đông, Trung Quốc Chu Phương Ngân, Bắc Kinh cần để Philippines nhận rõ “hậu quả” vì dám thách thức Trung Quốc. Giáo sư Chu Phương Ngân cho rằng, để kiện Trung Quốc, Philippines đã chuẩn bị rất nhiều thời gian và Manila không chỉ muốn thông qua trọng tài quốc tế để đạt kết quả, mà còn giới hạn kênh giải quyết vấn đề Biển Đông giữa Trung Quốc và Philippines - không chấp nhận giải quyết song phương, phải đàm phán đa phương. Do đó, Bắc Kinh cần lật lại tình thế này.

Hồng Thất Công -Tuấn Quỳnh

Theo Petrotimes