Rất nhiều những phát ngôn, nhận định, tuyên bố của quan chức, chuyên gia các nước cùng cộng đồng quốc tế đã "lật tẩy" âm mưu và hành động của Trung Quốc trong việc bồi đắp trái phép và xây đắp các đảo nhân tạo phi pháp trên Biển Đông.

Nhân Thông cáo chung của Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) lần thứ 48 (AMM 48) ở Malaysia hôm 6/8 vừa qua, chúng ta hãy cùng điểm lại những phát ngôn, nhận định này:

Ngoại trưởng Malaysia Anifah Aman phát biểu tại lễ bế mạc Hội nghị AMM 48

*"Bồi đắp ở Biển Đông làm xói mòn lòng tin": "Chúng tôi ghi nhận quan ngại sâu sắc của một số bộ trưởng đối với việc tôn tạo, bồi đắp ở Biển Đông, làm xói mòn lòng tin và sự tin cậy, gia tăng căng thẳng và có thể gây phương hại tới hoà bình, an ninh và ổn định ở Biển Đông" (Thông cáo chung của Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) lần thứ 48 (AMM 48) ở Malaysia hôm 6/8)

 * Tuyên bố chủ quyền bằng những "lâu đài cát". “Trong khi tìm cách đưa ra tuyên bố chủ quyền lãnh thổ bằng những lâu đài cát và vẽ lại đường ranh giới trên biển, thì Trung Quốc đang làm xói mòn sự tin cậy trong khu vực và hủy hoại niềm tin của nhà đầu tư. Cách hành xử của Bắc Kinh đe dọa sẽ tạo ra một tiền lệ mới, qua đó những nước lớn bừa bãi hăm dọa những nước nhỏ hơn, và điều đó gây ra những căng thẳng, bất ổn và thậm chí có thể dẫn tới xung đột” (Phát biểu ngày 20/5, Thứ trưởng Ngoại giao Mỹ Antony Blinken)

Hình ảnh vệ tinh cho thấy nhiều tàu Trung Quốc đang nạo hút cát  tại đá Vành Khăn thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Ảnh: AFP

* Trung Quốc tạo ra "chủ quyền giả". "Trung Quốc đang thay đổi, tạo sự đã rồi, về căn bản tạo ra chủ quyền giả tạo bằng cách xây các đảo nhân tạo trên những rặng san hô, đá và bãi cạn. Bằng cách đó, hành động của Trung Quốc đang phá hoại môi trường biển xung quanh" (Đô đốc Harry Harris, Chỉ huy Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương, phát biểu tại một diễn đàn an ninh ở thành phố Aspend, bang Colorado).

*Các đảo nhân tạo không tạo ra chủ quyền. "Trung Quốc không được phép đơn phương thay đổi hiện trạng các bãi đá và bãi cạn tự nhiên trên biển bởi đó là hành vi vi phạm luật pháp quốc tế. Các đảo nhân tạo sẽ không tạo ra chủ quyền cho Trung Quốc" (Giáo sư - tiến sĩ ERIK FRANKX (trọng tài viên Tòa án trọng tài thường trực The Hague - Hà Lan)

Những hình ảnh thực tế này sẽ giúp dư luận hiểu thêm về cách hành xử của Trung Quốc trên Biển Đông. Ảnh: Reuters

* "Vượt ra ngoài" các chuẩn mực quốc tế.  Ngày 30/5, tại Hội nghị thượng đỉnh An ninh châu Á (còn gọi là Đối thoại Shangri-La) lần thứ 14 đang diễn ra ở Singapore, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter kêu gọi Trung Quốc "ngừng ngay lập tức và vĩnh viễn" các hoạt động xây dựng đảo nhân tạo trên Biển Đông. Ông nhấn mạnh cách hành xử của Trung Quốc trong khu vực hiện nay "vượt ra ngoài" các chuẩn mực quốc tế. "Mỹ phản đối việc tiếp tục bất cứ hoạt động quân sự hóa nào" tại Biển Đông".

* "Không thể sản xuất ra chủ quyền". Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách Đông Á - Thái Bình Dương, ông Daniel Russel ngày 13.5 nhận định, dù cho Trung Quốc có xây dựng đảo nhân tạo ở quần đảo Trường Sa của Việt Nam có lớn đến cỡ nào đi chăng nữa thì Bắc Kinh cũng không thể “sản xuất ra chủ quyền” của nước này tại đây.

Bãi Chữ Thập với cảng mới xây dựng và một đường băng dài tới 3.300 mét. Khu vực màu xanh nhạt ở giữa là rạn san hô ban đầu, sau được Trung Quốc bồi đắp, mở rộng trái phép. 

* “Dù bao nhiêu cát cũng không tạo ra chủ quyền trên Biển Đông”. "Quy mô hoạt động bồi đắp và xây dựng đảo nhân tạo của Trung Quốc đang gây lo lắng, bất an cho khu vực. Chúng tôi biết Bắc Kinh đã tuyên bố sẽ hoàn tất hoạt động cải tạo trong những ngày tới. Nhưng Mỹ vẫn quan ngại bởi Trung Quốc nói sẽ tiếp tục xây dựng các công trình, cơ sở hạ tầng, trong đó có cả cơ sở phục vụ quân sự.

Theo quan điểm của Mỹ, những tuyên bố như vậy không giúp làm giảm căng thẳng trong khu vực, đồng thời không hỗ trợ cho các giải pháp ngoại giao hay hòa bình.Những hoạt động bối đắp đảo của Trung Quốc cũng không hỗ trợ các tuyên bố về việc giải quyết tranh chấp của họ. Không lượng cát nào thay đổi được chủ quyền, luật biển rất rõ ràng về điều này". ( Đại sứ Mỹ tại ASEAN Nina Hachigian phát biểu tại buổi họp báo tại Hà Nội chiều 22.6)

*"Xói mòn an ninh" và "Không thể áp đặt những giới hạn trên không phận quốc tế". "Mỹ cùng đồng minh và đối tác trong khu vực sẽ không từ bỏ quyền lợi. Sau cùng, việc biến một bãi đá ngầm thành đường băng đơn giản là không thể tạo ra chủ quyền hay cho phép một quốc gia nào áp đặt những giới hạn trên không phận quốc tế và các tuyến đường biển" – Bộ trưởng Quốc Phòng Mỹ Ashton Carter nói. Ông cũng kêu gọi Trung Quốc dừng ngay việc cải tạo đất ở Biển Đông vì việc làm ấy chỉ gây "xói mòn an ninh".

Đảo nhân tạo do Trung Quốc bồi đắp, xây dựng trái phép trên bãi Gạc Ma của Việt Nam

* Không thể tiếp sức cho những đòi hỏi chủ quyền. "Trung Quốc có đổ bao nhiêu cát lên các bãi ngầm hay bãi cạn trên Biển Đông thì cách đó cũng sẽ chẳng tiếp sức được cho những đòi hỏi chủ quyền của họ. Không ai có thể xây dựng chủ quyền lãnh thổ được. Ngoại trưởng Kerry sẽ nói rất rõ với các quan chức Trung Quốc rằng Mỹ quyết bảo vệ tự do hàng hải và hàng không" - một quan chức Mỹ quả quyết.

Trên thực tế, Công ước Luật biển Liên Hiệp Quốc (UNCLOS) quy định rất rõ ràng rằng không thể dùng các đảo và cấu trúc nhân tạo để đòi hỏi chủ quyền.

 * “Tôi cho rằng Trung Quốc cần phải làm sáng tỏ về mục đích cuối cùng của việc bồi đắp đảo nhân tạo. Chẳng có ai nghĩ rằng Trung Quốc đang xây dựng cơ sở tiếp tế dân sự ở đó. Chính vì vậy cần phải có người giải thích rõ Trung Quốc đang xây dựng cái gì và ở đâu” (Phó tham mưu trưởng Hải quân Mỹ Michelle Howard phát biểu tại Triển lãm Phòng vệ Biển Quốc tế (IMDEX Asia) lần thứ 10 tổ chức ở Singapore ngày 19/5.

Theo Thethaovanhoa