Khu nhà đồn trú của địa phương quân tại Hoàng Sa - Ảnh chụp lại tư liệu Kỷ yếu Hoàng Sa

Lễ chào cờ ở Hoàng Sa - Ảnh chụp lại tư liệu Kỷ yếu Hoàng Sa

Ông Lữ Điều, 87 tuổi, là người làng Nam Ô, nay trú phường Tam Thuận, quận Thanh Khê, thành phố Đà Nẵng. Vốn người miền biển nên ông Điều chỉ vì muốn được tận mắt nhìn thấy phần đảo xa của quê hương mà tự nguyện đăng ký ra bảo vệ Hoàng Sa từ mùa hè năm 1952.

“Thời đó Hoàng Sa rất bình yên, khi chúng tôi làm nhiệm vụ kiểm soát, bảo vệ Hoàng Sa hằng ngày để báo về đất liền, thì có cả tàu cá Trung Quốc vào xin nước uống. Tuy lúc đó chúng tôi uống nước rất tiết kiệm nhưng vẫn cung cấp cho họ lúc khó khăn và không quên nói rằng đây là lãnh thổ của Việt Nam chúng ta", ông Điều kể.

"Họ còn tỏ ra rất biết ơn, hài lòng và gật đầu đồng ý bắt tay chúng tôi. Có lúc có cả tàu cá Nhật Bản, ngư dân bị bệnh nặng vào đảo cầu cứu, chúng tôi cùng quân y ra tay giúp đỡ và cứu chữa. Họ không biết đền ơn chúng tôi bằng gì nên biếu tặng lưới và lưỡi câu, các tàu lớn khác cũng thường ghé vào”, ông Điều hồi tưởng lại.

Từ đó cho đến tận tháng 12/1973, đơn vị địa phương quân của quân lực Việt Nam Cộng Hòa bảo vệ Hoàng Sa vẫn thường xuyên cứu ngư dân Trung Quốc gặp nạn.

Ông Trần Hòa, 60 tuổi, trú thị trấn Nam Phước, huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam, còn nhớ tháng 10.1973, ông nhận Sự vụ lệnh của Bộ chỉ huy Tiểu khu Quảng Nam ra Hoàng Sa khám chữa bệnh cho địa phương quân và nhân viên khí tượng trên đảo.

Cuối năm 1973, ông Hòa chứng kiến một trận bão bất ngờ khiến một tàu cá Trung Quốc không kịp vào bờ trú ẩn đã tấp vào đảo ngay trong đêm. Bão mạnh dần, chiếc tàu cá bị đánh dạt giữa biển khơi, phương tiện không còn, gia đình ngư dân Trung Quốc phải tá túc tại đảo.

“Mặc dù lương thực sử dụng luôn phải tính toán chi li, nhưng tình người trong cơn hoạn nạn, nên ai nỡ ăn no để nhìn kẻ bên mình đang đói. Vậy là toàn đảo sẻ chia, cưu mang gia đình Trung Quốc kia cho đến ngày họ xin được tàu về lại quê hương”, ông Hòa kể.

Ông Hòa còn nhớ như in ngày chia tay mọi người trên đảo ôm lấy nhau, ngôn ngữ bất đồng nhưng trong đôi mắt những ngư dân Trung Quốc hiện lên bao sự quyến luyến và biết ơn những người Việt Nam.

Tình nghĩa địa phương quân của quân lực Việt Nam Cộng Hòa và những ngư dân Trung Quốc là vậy, nhưng sau đó mọi chuyện chuyển biến rất nhanh. Ông Hòa thấy trong những ngày tiếp theo, tàu Trung Quốc đến đánh bắt cá tại vùng biển Hoàng Sa càng nhiều hơn bình thường. Khi tàu Hải quân Việt Nam Cộng Hòa tuần tra thì các tàu cá này chạy ra hải phận quốc tế, khi tàu tuần tra đi rồi thì chúng lại buông neo thả lưới quanh đảo.

Đến sau khi trận hải chiến nổ ra, phía Trung Quốc thậm chí bắn chặn cả tàu Việt Nam Cộng Hòa đang tìm cách vớt xác đồng đội.

Ông Phan Ngọc Chung, 80 tuổi, trú khu phố 5, phường Minh An, thành phố Hội An, tỉnh Quảng Nam, kể lại rằng sau trận hải chiến, ông nhận lệnh theo chiến hạm ra biển tiếp cứu.

Nhưng chỉ còn cách Hoàng Sa vài hải lý, tàu của ông bị 4 máy bay Trung Quốc tập kích, chặn đường cứu nạn.

“Chúng tôi gọi xin lệnh Quân đoàn 1 tại Đà Nẵng thì được điều về Lý Sơn để tránh máy bay Trung Quốc chứ không cho chúng tôi tiến lên, vì lúc này tổn thất về nhân mạng binh lính đã quá lớn”, ông Chung ngậm ngùi.

Nguyễn Tú

Theo TNO