Tổng thống Philippines Benigno Aquino

Kể từ khi chính quyền Obama thi hành chiến lược “xoay trục” sang châu Á, Philippines đã tự tin, mạnh dạn hơn trong việc bảo vệ chủ quyền biển đảo trước những hành động lấn lướt của Trung Quốc. Về phần Bắc Kinh cũng đã phô trương sức mạnh quân sự ngày càng nhiều, đặc biệt là qua các cuộc tập trận ở Tây Thái Bình Dương, đồng thời vẫn cố trì hoãn các cuộc đàm phán với ASEAN về bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC), nhằm ngăn ngừa xung đột do tranh chấp chủ quyền biển đảo. Quan hệ giữa Philippines với Trung Quốc trong nhiều tháng đã trở nên cực kỳ căng thẳng.

Cho tới nay, đa số người dân Philippines ủng hộ thái độ cương quyết của chính phủ trước những hành động xác quyết chủ quyền có tính chất áp đặt của Trung Quốc trên Biển Đông. Các tổ chức dân sự Philippines thường xuyên tổ chức các cuộc tuần hành yểm trợ tinh thần các binh sĩ đang bảo vệ các đảo đang tranh chấp với Trung Quốc. Nói chung, đối với chính giới Philippines, đấu tranh bảo vệ chủ quyền biển đảo trước mưu đồ bá quyền của Trung Quốc vẫn là đề tài dễ kích động tinh thần đoàn kết dân tộc.

Nhưng nay, Tổng thống Philippines đang bắt đầu thay đổi thái độ đối với Trung Quốc. Tiêu biểu là vụ ông Aquino vào tháng trước đã bác bỏ lời cáo buộc của chính Bộ trưởng Quốc phòng Voltaire Gazmin rằng Bắc Kinh đã thả cọc bê tông ở bãi cạn Scarborough, được xem như là bước khởi đầu để xây các công sự trái phép ở khu vực tranh chấp này.

Theo lời ông Aquino, thật ra đó là những cọc bê tông cũ và cũng không có bằng chứng cho thấy chính Trung Quốc đã cắm những cọc này. Cho nên, Bộ Ngoại giao Philippines đã không gửi công hàm phản đối Bắc Kinh về chuyện này.

Bất bình vì bị mất thể diện như vậy, ông Gazmin đã tuyên bố sẵn sàng từ chức nếu ông Aquino yêu cầu. Quan hệ giữa hai lãnh đạo Philippines căng thẳng đến mức mà tại một buổi lễ với các sĩ quan cao cấp, Tổng thống Philippines đã cố làm dịu tình hình, dành tới phân nữa bài diễn văn để ca ngợi Bộ trưởng Quốc phòng Gazmin.

Một dấu hiệu khác cho thấy Tổng thống Aquino thay đổi thái độ đối với Bắc Kinh, đó là chính phủ của ông ủng hộ đàm phán giữa các tập đoàn Philippines và Trung Quốc về việc cùng khai thác dầu khí ở khu vực Bãi Cỏ Rong, khu vực mà hai nước tranh chấp chủ quyền nằm ngoài khơi đảo Palawan của Philippines, có trữ lượng ước tính lên tới 16,6 nghìn tỷ f3 khí đốt và 416 triệu thùng dầu.

Thật ra, có hai lý do chính khiến Tổng thống Aquino nay phải thay đổi chính sách với Trung Quốc. Thứ nhất, các cuộc đàm phán về một hiệp ước an ninh mới giữa Philippines với Mỹ đã không tiến triển như mong muốn. Thứ hai, việc Tổng thống Mỹ Obama hủy chuyến công du châu Á, trong đó có chuyến thăm Manila vào tháng trước. Dù ông Obama có lý do chính đáng là phải ở Nhà Trắng để giải quyết khủng hoảng ngân sách quốc gia, nhưng việc này vẫn khiến đồng minh của Mỹ không khỏi hoài nghi về cam kết “xoay trục” chiến lược sang châu Á của Washington. Trong khi đó, ở khu vực, lập trường của Philippines lại khá đơn độc, đặc biệt khi các nước ASEAN tập trung chú ý vào thúc đẩy quan hệ kinh tế và hội nhập, chứ không phải là tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc.

Trong bối cảnh này, ông Aquino thấy rằng khó có thể tiếp tục đối đầu căng thẳng với Trung Quốc, mà nên dịu giọng lại và thúc đẩy hợp tác với Bắc Kinh.

Vấn đề là không biết Bắc Kinh sẽ đáp trả thế nào thái độ hòa dịu của Manila.

Minh Châu

Theo Petrotimes