Thái Lan đã đề xuất tổ chức Hội nghị hẹp Ngoại trưởng các nước ASEAN tại Hua Hin, Thái Lan hôm 13 - 14/8 - cuộc họp không chính thức nhằm chuẩn bị cho Hội nghị đặc biệt nhân kỷ niệm 10 năm hợp tác chiến lược ASEAN-Trung Quốc từ ngày 28-30/8 tại Bắc Kinh, Trung Quốc.

“Nếu một bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) chi tiết không được thống nhất vào năm 2015, triển vọng để có giải pháp hòa bình cho vấn đề này sẽ xấu đi sau đó”, tác giả nhận định.

Trong các quốc gia không có tuyên bố chủ quyền trên Biển Đông, Thái Lan, theo tác giả, có thể được xem là bên môi giới và hòa giải khả dĩ nhất đối với tranh chấp lãnh thổ trên Biển Đông giữa một số thành viên ASEAN và Trung Quốc.

Giáo sư Pongsudhirak cho rằng, cả Singapore, Indonesia – những quốc gia hàng hải trong ASEAN cũng như Campuchia, Lào và Myanmar đều có những hạn chế, không thể hoạt động hiệu quả trong vai trò trung gian. Trong khi đó, “không có quốc gia nào tại ASEAN ngoài Thái Lan có bề dày quan hệ lâu và sâu rộng với Bắc Kinh bằng Bangkok”.

Hơn nữa, theo tác giả, trong “hồ sơ ứng cử” của mình, Bangkok lại có những ưu thế vượt trội như: là một trong những thành viên sáng lập ASEAN, đã từng đóng vai trò môi giới để giải quyết mâu thuẫn giữa Malaysia và Indonesia để rồi 5 quốc gia thành viên đầu tiên của khối đi tới những chủ trương chung.

Tuy nhiên, trong những năm qua, vai trò môi giới hay trung gian hòa giải của Thái Lan đã không phát huy được do bất ổn chính trị nội địa. Hiện tại, khi những tranh chấp chính trị trong nước có phần “bình ổn”, theo tác giả, đây là lúc Thái Lan cần theo đuổi nghị trình đối ngoại mà một thời Bangkok đã đóng vai trò then chốt trong khu vực.

Ông Pongsudhirak cho rằng, vấn đề lớn nhất là liệu Trung Quốc có chịu từ bỏ bản đồ có “đường 9 đoạn” (đường lưỡi bò – PV) mà Bắc Kinh tự vẽ ra để làm cơ sở cho họ tuyên bố chủ quyền tại hầu hết Biển Đông hay không và liệu Trung Quốc có chịu tham gia bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông hay không. Vấn đề gây tranh cãi này sẽ là việc mà Bangkok phải giải quyết trong vai trò điều phối quan hệ ASEAN – Trung Quốc.

Tác giả nhận định, Trung Quốc đang thay đổi chiến thuật, linh hoạt hơn khi đồng ý tham vấn về COC nhưng vẫn không có những nhượng bộ quan trọng khi chỉ đồng ý thương lượng bộ quy tắc ứng xử trong điều kiện cụ thể và “trong khuôn khổ Tuyên bố chung về ứng xử của các bên trên Biển Đông – DOC”.

Trong khi đó, sự tham gia của Mỹ vào các vấn đề khu vực trong nhiệm kỳ 2 của Tổng thống Barack Obama có vẻ sẽ ít rõ ràng hơn so với nhiệm kỳ 1. Khác với cựu Ngoại trưởng Hillary Clinton – một gương mặt quen thuộc ở Đông Nam Á, người kế nhiệm John Kerry có vẻ không dành nhiều sự chú ý cho khu vực. Và mặc dù ông Obama sẽ có mặt trong hội nghị thượng đỉnh khu vực sắp tới nhưng tâm trí và ưu tiên của ông chủ Nhà Trắng sẽ đặt vào khu vực khác nhiều hơn là châu Á.

Điều này có nghĩa là ASEAN sẽ ngày càng phải phát huy hơn nữa vai trò của khối với các vấn đề của khu vực Đông Nam Á cũng như ngày càng phải đối mặt với nhiều thách thức cam go. Là một đối tác đặc biệt của Trung Quốc, đồng minh hiệp ước của Mỹ, sáng lập viên ASEAN, người bạn của các quốc gia trong khu vực, vai trò môi giới và trung gian hòa giải sẽ là thử nghiệm cho ngoại giao Thái Lan trong thế kỷ 21.

Minh Châu

Theo Petrotimes