Vẫn là lợi ích tối thượng

Ngày 14/01, tờ The Philippines Star dẫn lời phát ngôn viên Bộ Quốc phòng Philippines Peter Galvez cho biết, Manila sẽ xác minh thông tin Trung Quốc lên kế hoạch tấn công đảo Thị Tứ (thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam). Trước đó (13/01), giới truyền thông Đài Loan đưa tin, quân đội Trung Quốc sẽ đánh chiếm đảo Thị Tứ và một khi Mỹ động binh, Hạm đội Bắc Hải của Trung Quốc lập tức nghênh chiến.

Trong khi đó tờ China Daily Mail đưa ra một số lý do về vấn đề này. Đó là, Thị Tứ là đảo lớn thứ hai ở quần đảo Trường Sa (37ha) - có ý nghĩa chiến lược đối với tham vọng bành trướng lãnh thổ của Trung Quốc khi muốn kiểm soát một phần rộng lớn ở Biển Đông. Hơn nữa, đảo Thị Tứ nằm gần giữa “đường lưỡi bò”, do đó nếu Trung Quốc chiếm được đảo này và xây dựng lực lượng không quân và hải quân bất hợp pháp ở đây, họ sẽ dễ dàng kiểm soát (trái phép) toàn bộ Biển Đông (cả vùng trời và mặt biển).

Ngoài ra, đảo Thị Tứ là một phần trong chiến lược lâu dài của Bắc Kinh thúc đẩy chính sách phá vỡ “chuỗi đảo thứ nhất” do Mỹ và đồng minh tạo lập.

Nghê Lạc Hùng, một nhà phân tích bình luận quân sự từ Thượng Hải

Cũng trong ngày 14/01, Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Itsunori Onodera thông báo, Nhật - Mỹ sẽ diễn tập chung phòng chống thảm họa ở vùng biển Tây - Nam Nhật Bản từ ngày 07/02. Dự kiến, máy bay vận tải hạng nặng MV-22 Osprey sẽ tham gia cuộc diễn tập này nhằm đẩy mạnh hợp tác giữa các lực lượng Mỹ với Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản.

Hải quân Mỹ đã triển khai 24 máy bay MV-22 Osprey tới căn cứ không quân Futenma và những máy bay này sẽ bay tới căn cứ không quân Tosashimizu và căn cứ không quân Tsuiki. Cùng ngày 14/01, Ngoại trưởng Nhật Bản Fumio Kishida một lần nữa kêu gọi Bắc Kinh tổ chức cuộc gặp thượng đỉnh giữa Thủ tướng Shinzo Abe với Tổng bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình.

Theo giới truyền thông, sau khi Nhật Bản tập trận chiếm lại đảo, ngày 13/01, Trung Quốc đã cảnh báo: Bắc Kinh sẽ “đáp trả kiên quyết” nếu Tokyo có bất kỳ hành động khiêu khích nào đối với tàu thuyền Trung Quốc tuần tra trong khu vực tranh chấp ở biển Hoa Đông. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Doanh nhấn mạnh, Tokyo không nên xem thường quyết tâm của Bắc Kinh trong việc bảo vệ chủ quyền.

Ngày 12/01, quân đội Nhật Bản đã tập trận mang tên “Bảo vệ đảo” và lính tinh nhuệ đã diễn tập chiếm lại một hòn đảo ở xa từ tay kẻ thù. Trực tiếp giám sát cuộc diễn tập, Bộ trưởng Quốc phòng Itsunori Onodera đã thề bảo vệ vùng lãnh thổ xung quanh quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Theo tờ Sankei Shimbun, cuộc diễn tập này chủ yếu tập trung vào quần đảo Senkaku/Điếu Ngư và lấy Trung Quốc làm “kẻ thù giả tưởng” để triển khai.

Ngày 15/01, Tổng tham mưu trưởng các lực lượng vũ trang Philippines, Tướng Emmanuel Bautista cho biết, Manila muốn có thêm 2 tàu hải quân của Mỹ (lý tưởng nhất là thêm 6 khinh hạm) để tăng cường bảo vệ chủ quyền trên biển trước những đe dọa từ Trung Quốc. Trước đó (09/01), Thứ trưởng Quốc phòng Philippines Fernando Manalo cho biết, hợp đồng trị giá 4 tỉ peso mua 2 tàu vận tải chiến lược (chở được 3 máy bay trực thăng/tàu) đã được trao cho công ty quốc phòng PT PAL của Indonesia (Persero) hồi cuối tháng trước.

Dàn đồng ca chưa hiệu quả

Ngày 14/01, tờ Thời báo Hoàn Cầu cho biết, tính đến 22 giờ ngày 13/01 đã có 43 quan chức ngoại giao cấp cao Trung Quốc (từ Ngoại trưởng Vương Nghị đến người phát ngôn Bộ Ngoại giao Tần Cương) đăng đàn công khai chỉ trích, lên án chuyến viếng đền Yasukuni của Thủ tướng Nhật Bản, cho dù ông Shinzo Abe đã giải thích đây là việc tưởng niệm những người đã chết trong chiến tranh.

Cùng ngày 14/01, Tổng thống Hàn Quốc Park Geun-hye cũng kêu gọi các nhà lãnh đạo Nhật Bản nhìn nhận đúng đắn về lịch sử để phát triển quan hệ song phương hướng tới tương lai.

Ngô Sỹ Tồn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Nam Hải (Biển Đông)

Cũng trong ngày 14/01, tờ Thời báo Hoàn Cầu đăng bài của Viện trưởng Viện Nghiên cứu Nam Hải (Biển Đông) Ngô Sỹ Tồn nhận định, sau khi Bắc Kinh đơn phương áp đặt ADIZ ở biển Hoa Đông, “một số phương tiện truyền thông nước ngoài đã cố gắng nặn ra thông tin: Bắc Kinh sẽ sớm áp đặt ADIZ ở Biển Đông”.

Bởi tại Biển Đông có “5 nước, 6 bên” cùng tranh chấp, số lượng các đảo cũng như kích thước các vùng biển mà các bên cùng yêu sách chủ quyền lớn và phức tạp hơn so với quần đảo Senkaku/Điếu Ngư ở biển Hoa Đông. Theo ông Ngô Sỹ Tồn, việc thiết lập ADIZ ở biển Hoa Đông là “kết quả của các hành động khiêu khích từ Nhật Bản”, trong khi đó Trung Quốc không nhất thiết phải có hành động tương tự ở Biển Đông.

Tuy nhiên, ông Ngô Sỹ Tồn cũng nhấn mạnh, nếu Mỹ - Nhật tiến xa hơn trong việc đe dọa an ninh quốc gia của Trung Quốc, Bắc Kinh có thể áp đặt ADIZ ở Biển Đông.

Ngày 13/01, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Doanh đã phản bác trước chỉ trích của Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản về quy định đánh cá trên Biển Đông khi ông Itsunori Onodera cho rằng: quy định của tỉnh Hải Nam, cùng với ADIZ ở biển Hoa Đông là những hành động đáng quan ngại, khiến cộng đồng quốc tế lo lắng. Cũng trong ngày 13/01, tờ Thời báo Hoàn Cầu đã kêu gọi Mỹ hạ bệ Thủ tướng Shinzo Abe vì cho đây là phương án tốt nhất.

Cùng ngày 13/01, tờ Bưu điện Hoa Nam buổi sáng dẫn phân tích của Giáo sư Bùi Mẫn Hân đến từ trường Claremont McKenna, Mỹ nhận xét, Tổng bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình không nên ảo tưởng về một cuộc xung đột với Nhật Bản sẽ thúc đẩy vị thế của ban lãnh đạo đối với người dân Trung Quốc.

Ngày 14/01, trong phiên điều trần tại Hạ viện Mỹ, một số nghị sĩ đã phản ứng trước những động thái gần đây của Trung Quốc tại Đông Á. Hạ nghị sĩ Steve Chabot gọi hành động của Trung Quốc là “hung hăng một cách nguy hiểm” và nhận xét, Bắc Kinh muốn từng bước chiếm các hòn đảo có tranh chấp bằng sức mạnh tăng dần.

Hạ nghị sĩ Ami Bera kêu gọi Hạ viện đưa ra thông điệp về các động thái đe dọa và khiêu khích của Trung Quốc để khẳng định tuyên bố chủ quyền là không thể chấp nhận được. Hạ nghị sĩ Randy Forbes cho rằng, Mỹ không dung thứ cho đòi hỏi chủ quyền của Trung Quốc.

Khó mà hòa đồng

Tân Hoa xã cho rằng, trong năm 2014, Nhật Bản sẽ tiếp tục kế hoạch cải cách Hiến pháp, trong đó tập trung vào việc tăng cường sức mạnh cho quốc phòng. Giới chuyên môn cho rằng, Trung Quốc và Nhật Bản đang muốn thiết lập một trật tự mới tại khu vực Đông Á và điều này đồng nghĩa với việc Bắc Kinh và Tokyo đang muốn đưa ra cái gọi là “thời đại hai nước lớn Nhật - Trung”.

Ngày 13/01, Tân Hoa xã đưa tin, Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố, Bắc Kinh sẽ đối phó với mọi hành động khiêu khích và leo thang của Nhật Bản liên quan đến quần đảo Senkaku/Điếu Ngư và khi đó Tokyo phải gánh chịu mọi hậu quả. Giới bình luận cho rằng, phản ứng đối với Nhật Bản của Trung Quốc về quần đảo Senkaku/Điếu Ngư ngày càng cứng rắn.

Ngoại trưởng Nhật Bản Fumio Kishida

Ngày 13/01, Tạp chí The Diplomat (Nhật Bản) dẫn nhận định của Giáo sư Carl Thayer thuộc Học viện Quốc phòng Australia cho rằng, lệnh cấm đánh cá ở Biển Đông giống như hành động cướp biển. Bởi tất cả tàu thuyền cùng tàu nghiên cứu khảo sát trong khu vực đều có quyền tự do đi lại trong các vùng biển quốc tế và bất kỳ âm mưu ngăn chặn đều có thể bị coi như hành động của “hải tặc nhà nước”.

Ông Carl Thayer cũng cho rằng, hành động của Trung Quốc thách thức chủ quyền của các quốc gia láng giềng và có khả năng làm gia tăng căng thẳng, cũng như có nguy cơ làm bùng phát xung đột vũ trang. Giáo sư Carl Thayer còn đặt 2 câu hỏi về những diễn biến có thể xảy ra trong tương lai. Thứ nhất, liệu Trung Quốc có thiết lập ADIZ ở Biển Đông. Thứ hai, tác động của việc ban hành lệnh cấm đánh cá mới sẽ như thế nào đối với những thảo luận sắp tới về Bộ Quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC) giữa Trung Quốc và các nước ASEAN.

Được biết, Mỹ sẽ điều 12 chiến đấu cơ tàng hình F-22 Raptor cùng 300 binh sĩ tới Nhật Bản (giữa tháng 1). Và 12chiến đấu cơ F-22 sẽ được điều tới căn cứ không quân Kadena trên đảo Okinawa (Nhật Bản) và đây là một phần trong cam kết về an ninh của Mỹ tại Châu Á - Thái Bình Dương và cũng là một phần trong chiến lược xoay trục về khu vực này của Washington. Giới truyền thông đưa tin, trong năm 2014, Thủ tướng Shinzo Abe dự định tăng ngân sách quốc phòng đứng thứ 3 thế giới.

Ngày 13/01, tờ Thời báo Hoàn cầu cho rằng, Nhật Bản đã làm gia tăng căng thẳng với Trung Quốc vì đe dọa sử dụngLực lượng Phòng vệ Nhật Bản (SDF) để giải quyết tranh chấpvới Bắc Kinh tạiquần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Trước đó (12/01), tờ Japantimes cho biết, hải quân Nhật Bản đang cân nhắc triển khai máy bay trinh sát không người lái cánh cố định, có thể cất và hạ cánh từ các tàu khu trục.

Cũng trong ngày 12/01, tờ Japan News Network cho biết, trong năm 2013, tàu cảnh sát biển Trung Quốc đã xâm nhập tổng cộng 54 ngày vùng biển 12 hải lý quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Giới bình luận cho rằng, Nhật Bản đang giữ chủ quyền theo cách của Thủ tướng Shinzo Abe và Tokyo đang khuấy động Đông Bắc Á.

Ai đang hưởng lợi

Ngày 15/01, Hải quân Mỹ cho biết, sẽ triển khai tàu sân bay mới chạy bằng năng lượng hạt nhân USS Ronald Reagan tới Nhật Bản để thay thế tàu sân bay USS George Washington nhằm tăng cường khả năng sẵn sàng chiến đấu trong khu vực.

Còn theo trang mạng Janes Defence Weekly, trong lần đầu tiên triển khai đến Singapore để tiến hành các hoạt động quân sự tại Đông Nam Á, tàu tác chiến ven bờ LSC-1 USS Freedom của Mỹ đã tiến hành những cuộc tuần tiễu trên Biển Đông. LSC-1 USS Freedom là tàu đầu tiên của lớp Freedom và cũng là chiếc đầu tiên trong số tàu tác chiến ven bờ (Littoral Combat Ship-LSC) của Mỹ.

Nhật Bản quyết định thành lập Quân đoàn cơ động đổ bộ (Thủy quân lục chiến) để đối phó với Trung Quốc ở hướng tây nam

Ngày 14/01, Tạp chí Quốc phòng của Ấn Độ cho biết, việc New Dehli sẽ là chủ nhà của cuộc gặp 3 bên Ấn Độ - Nhật Bản - Hàn Quốc trong tháng này đang khiến Bắc Kinh lo ngại. Mối quan hệ Tokyo - New Dehli đang được gia tăng khi Nhật Bản hứa đầu tư 92 tỉ USD khi Ấn Độ cần 1.000 tỉ USD để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng.

Trong khi đó, Nhật Bản và Hàn Quốc đều bày tỏ quan ngại về những động thái gần đây của Trung Quốc, đặc biệt là việc thiết lập ADIZ trên biển Hoa Đông chồng lấn với ADIZ của hai nước này. Trước đó (12/01), tờ Thời báo Hoàn cầu cho biết, một số quan chức cấp cao quân đội nghỉ hưu Nhật Bản liên tiếp nhấn mạnh đến “mối đe dọa Trung Quốc”, đồng thời cổ động để sửa đổi Hiến pháp và tăng cường xây dựng Lực lượng Phòng vệ. Nhật Bản phải luôn cảnh giác bởi coi nhẹ các động thái của Trung Quốc không chỉ sai lầm, mà còn giúp Bắc Kinh nắm cơ hội áp dụng các hành động quyết đoán.

Theo Tạp chí Flight International số tháng 1, số lượng máy bay tác chiến của Trung Quốc vượt Nga và đứng thứ hai thế giới, sau Mỹ. Năm 2013, Mỹ sở hữu tổng cộng 2.740 máy bay tác chiến, chiếm 19% số lượng thế giới; còn Trung Quốc sở hữu 1.453 chiếc. Nga xếp thứ ba (1.438 chiếc), tiếp đến là Ấn Độ, CHDCND Triều Tiên, Ai Cập, Hàn Quốc, Pakistan, Nhật Bản và Đài Loan.

Vẫn theo Tạp chí Flight International, Châu Á - Thái Bình Dương chiếm hơn 50% lượng máy bay và khu vực này tập trung lực lượng tác chiến đường không lớn nhất hiện nay. Nhiều người cho rằng, Trung Quốc ngày càng khẳng định quyết tâm dùng chiêu bài ỷ mạnh hiếp yếu, đồng thời bất chấp, coi thường luật pháp quốc tế trong tranh chấp Biển Đông.

Chuyên gia về Trung Quốc từng làm việc tại Bộ Ngoại giao Mỹ John Tkacik cho rằng, Bắc Kinh đang xem thường Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển khi triển khai quy định đánh cá trên Biển Đông mà tỉnh Hải Nam ban hành có hiệu lực từ 1/1/2014.

Hồng Thất Công - Tuấn Quỳnh

Theo Petrotimes