Ngày 10/01/2014, các giấy mời dự hội nghị hòa bình Geneva 2 về Syria nhân danh Liên Hiệp Quốc đã được gửi đến 30 quốc gia. Các đoàn đại biểu của 5 nước thành viên thường trực Liên Hiệp Quốc cũng như đại diện của hơn 20 quốc gia nữa đã được mời tham dự hội nghị. Trong số đó không chỉ có rất nhiều quốc gia Arập và các nước lớn ở châu Âu mà còn có cả những cường quốc vốn rất xa vời với xung đột Syria như Nam Phi, Nhật Bản, Indonesia và Canada. Iran không có tên trong danh sách này. Nga đang yêu cầu cho Iran tham gia.

Cho đến nay Mỹ vẫn chống nhưng nói rằng sự hiện diện của Iran rất được hoan nghênh nếu Tehran chấp thuận luật chơi của Mỹ, tức là phải thừa nhận “nguyên tắc chuyển giao chính trị” tại Damas, theo đúng quy định của Geneve 1, Tổng thống Syria phải nhường chỗ cho một chính phủ lâm thời có thực quyền. Việc Iran có được tham dự chiếu bạc này hay không còn đang trong vòng bàn cãi nhưng cần phải nói rằng, việc tìm giải pháp cho tình hình Syria mà không cần sự hiện diện của Tehran - một trong những thành phần chính không chỉ ở Syria mà còn ở toàn khu vực Trung Đông là điều ảo tưởng.

Ngoại trưởng Mỹ John Kerry (phải) và Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov tại một cuộc họp báo ở Paris, 13/01/2014

Nhưng chuyện đáng nói hơn cả là đến giờ này phe đối lập Syria vẫn chưa có câu trả lời rõ ràng là có tham gia Geneve 2 hay không. Hội nghị Geneve 2, với mục đích hòa giải hận thù giữa các phe phái tại Syria, trù định khai mạc ngày 24/01 tại Geneve, Thụy Sĩ. Với mục tiêu như trên, nếu một trong hai đối tác chính là chính phủ của Tổng thống Assad và phe đối lập, không tham gia thì đồng nghĩa với việc hội nghị này dù có mời cả thế giới cũng không đem lại kết quả gì. Lý do úp mở của phe đối lập Syria đưa ra trước hội nghị này là: nếu chính phủ Assad không từ chức thì đừng mong họ tới.

Còn chính quyền Damas khẳng định không tham dự hội nghị nếu chỉ đến để trao quyền cho đối lập. Rõ ràng quan điểm của các bên hoàn toàn đối lập. Chưa kể, phe đối lập Syria đang tan rã. Liên minh Quốc gia các lực lượng đối lập và cách mạng bị chia rẽ, thậm chí ở cấp lãnh đạo chính trị. Liên minh này mới họp hồi đầu tháng 01/2014 ở Istanbul, nhưng không thể xác định được đường lối tiếp cận hội nghị Geneve 2, cũng như thành phần phái đoàn tham dự.

Trước tình hình này, Nga và Mỹ đang kêu gọi các bên tham gia. Phát biểu tại Paris ngày 13/01, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry nói, việc đến dự hòa đàm sẽ là một trắc nghiệm về tính khả tín cho tất cả các bên và cho biết ông tin là phe đối lập Syria sẽ tham gia hội nghị Geneve 2. Theo AFP, truyền thông nước Anh dẫn thông điệp của một giới chức ẩn danh cảnh báo đối lập Syria sẽ bị mất đi sự ủng hộ của London và Washington, nếu không tham gia hội nghị Geneve 2. Phía Nga thì nói chính phủ của Tổng thống Assad cam kết sẽ tham gia hội nghị này. Tại sao có sự sốt sắng và phối hợp nhịp nhàng của cả Mỹ và Nga trong việc đốc thúc các bên tham gia hội nghị? Phải chăng quan hệ Nga - Mỹ đang êm đẹp?

Theo giới quan sát, tất cả những biểu hiện trên phản ánh không đúng lắm thực chất quan hệ hiện tại giữa Nga và Mỹ. Cặp quan hệ song phương này hiện ở trong giai đoạn rất đặc biệt. Nó vấp phải rất nhiều trắc trở nhưng lại không đến mức căng thẳng và đối đầu. Hai nước hợp tác rất chặt chẽ và hiệu quả nhưng lại không hẳn là tin cậy lẫn nhau. Thực chất quan hệ của họ không được tốt đẹp như biểu hiện bề ngoài. Nhưng cả hai đều chủ định biểu lộ ra bên ngoài sự hài hòa giả tạo vì như thế có lợi hơn cho họ trong cả vấn đề Syria.

Sự song hành trong việc giải quyết vấn đề vũ khí hóa học Syria buộc hai nước phải cùng nhau theo lao sau khi đã đâm lao. Sự đồng thuận bề ngoài giúp họ có được vai trò quyết định trong vấn đề Syria. Vì thế, muốn duy trì chứ chưa nói đến phát huy vai trò ấy, cả hai đều phải phô trương đồng thuận và che giấu bất đồng quan điểm.

Qua đó có thể thấy hội nghị Geneve 2 quan trọng thế nào với Nga và Mỹ. Thành công hay thất bại của hội nghị sẽ quyết định khả năng hai nước có dàn xếp ổn thỏa được giải pháp chính trị cho vấn đề Syria hay không.

Nhưng giả sử phe đối lập Syria không tham dự Geneve 2 thì sao? Theo giới phân tích, cộng đồng quốc tế, trước hết là các tổ chức quốc tế và 30 quốc gia tham dự hội nghị này sẽ có quyền đoàn kết lại với mục đích vô hiệu hóa về quân sự, chính trị và tài chính của những bên chống đối tiến trình hòa bình ở Syria. Trong tương lai, điều này sẽ tạo điều kiện để bảo đảm hòa bình cho Syria.

Một kết cục khác: hội nghị Geneve 2 với bất cứ thành phần nào của các bên tham gia cũng không thể dẫn đến giải pháp cuối cùng cho cuộc khủng hoảng Syria. Tuy vậy, hội nghị có thể làm sáng tỏ và phối hợp quan điểm của những người ủng hộ hòa bình ở Syria và trong một ý nghĩa rộng hơn, cho thấy rõ ai trong số tất cả những bên liên quan trong Syria cũng như xung quanh nước này. Điều này vô cùng quan trọng trong việc vạch ra những bước đi kế tiếp hướng đến việc giải quyết vấn đề Syria.

Trong khi đó, tối ngày 13/01/2014, Tòa thánh Vatican kêu gọi ngừng bắn vô điều kiện tại Syria và “tất cả các đối tác khu vực” đóng góp vào thành công của hội nghị Geneve 2. Cùng ngày, Nga và Mỹ cũng kêu gọi kêu gọi các phe phái tại Syria ngưng bắn, thành lập hành lang nhân đạo cứu trợ thường dân nằm giữa hai, hoặc ba lằn đạn và trao đổi tù binh giữa đối lập vũ trang và chính quyền Damas.

Vào lúc này tại Syria, xung đột giữa hai phe nổi dậy, hồi giáo ôn hòa và thánh chiến cực đoan vẫn tiếp diễn ác liệt. Sau 10 ngày xung đột (tính đến ngày 14/1/2014), con số chiến binh đôi bên tử thương hoặc bị hành quyết lên hơn 700 người.

H.Phan

Theo Petrotimes