Nhiều hoạt động ngoại giao đã và đang diễn ra song cùng với các tuyên bố của những chính trị gia hữu quan càng khiến cho “ngòi nổ Ukraine” có nguy cơ bùng phát theo kịch bản xấu. Được biết, trong ngày 02/03, Ngoại trưởng Anh William Hague thăm Kiev để hội đàm với chính quyền lâm thời Ukraine về căng thẳng gia tăng với Nga liên quan đến khu tự trị Crimea. Cũng trong ngày 02/03, Tổng thư ký NATO Fogh Rasmussen họp khẩn tại Brussels, Bỉ về tình hình nghiêm trọng ở Ukraine với 28 đại sứ NATO. Lo ngại về vấn đề an toàn nếu ở Ukraine, cô Anna Hutsol, thủ lĩnh nhóm FEMEN, một tổ chức đấu tranh ngực trần nổi tiếng tại Ukraine và nhiều nước trên thế giới, đã nộp đơn xin tị nạn tại Thụy Sỹ.

Từ tuyên bố và động thái của Nga

Ngày 02/03, Điện Kremlin cho biết, trong cuộc điện đàm với Tổng thư ký Liên hợp quốc Ban Ki-moon, Tổng thống Putin khẳng định, trong trường hợp gia tăng hành động bạo lực đối với người dân nói tiếng Nga tại các tỉnh miền Đông Ukraine và khu tự trị Crimea, Moskva sẽ không thể đứng ngoài cuộc và sẽ áp dụng các biện pháp cần thiết trong khuôn khổ luật pháp quốc tế. Trong cuộc điện đàm với Tổng thống Pháp Francois Hollande hôm 02/03, ông Putin cũng chia sẻ những đánh giá của mình về tình hình khủng hoảng tại Ukraine, đồng thời nhấn mạnh, đang tồn tại mối đe dọa thực sự đối với cuộc sống của công dân Nga tại Ukraine.

Thượng viện Nga cho phép Tổng thống Vladimir Putin sử dụng lực lượng quân sự tại Ukraine

Cũng trong ngày 02/03, hãng tin Nga RIA Novosti cho biết, Tổng thống Putin đã điện đàm với Tổng thống Mỹ Barack Obama và khẳng định, Moskva có quyền bảo vệ quyền lợi cũng như người dân nói tiếng Nga khi có mối đe dọa thật sự lớn đối với cuộc sống và sức khỏe của công dân Nga ở Ukraine. Tổng thống Putin cũng cáo buộc chính quyền lâm thời ở Kiev ủng hộ “hành động tội phạm và cực hữu”. Tuyên bố kể trên được ông Putin đưa ra sau khi Thượng viện Nga cho phép sử dụng quân đội tại Ukraine.

Trước đó, cả Hạ viện và Thượng viện Nga đều yêu cầu Tổng thống Putin đưa quân vào khu tự trị Crimea, nơi đặt Hạm đội Biển Đen của Nga cũng như có đông người sắc tộc Nga sinh sống. Ngày 01/03, Bộ Ngoại giao Nga cho biết, Moskva hết sức quan ngại về các diễn biến gần đây ở bán đảo Crimea. Cũng trong ngày 01/03, phát biểu tại cuộc họp của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, Đại diện thường trực của Nga tại Liên hợp quốc, ông Vitaly Churkin cho rằng, tình hình tại Ukraine cần quay về con đường chính trị trong khuôn khổ hiến pháp. Tối 01/03, trang tin N24 của Đức đưa tin, không phải tất cả người dân ở Ukraine đều lo sợ một cuộc tấn công quân sự của Nga vào nước này, bởi có rất nhiều người Crimea mong muốn đưa nước cộng hòa tự trị này sáp nhập trở lại vào lãnh thổ Nga.

Cùng ngày 01/03, Thứ trưởng Ngoại giao Nga Grigory Karasin cho biết, việc Thượng viện Nga bỏ phiếu (tại phiên họp bất thường ngày 01/03) cho phép Tổng thống Putin sử dụng quân đội tại Ukraine không có nghĩa việc này sẽ được triển khai nhanh chóng. Đề nghị của ông Putin được dựa trên điểm G trong phần đầu của điều 102 Hiến pháp Nga, theo đó cho phép sử dụng quân đội Nga ngoài biên giới đất nước. Tổng thống Putin cho biết, việc Nga bảo vệ các nhân viên đang làm việc ở Hạm đội Biển Đen là hoàn toàn phù hợp với hiệp ước quốc tế.

Trong khi đó, Chủ tịch Duma Quốc gia (Hạ viện) Nga Sergei Naryshkin đã cảnh báo Tổng thống tạm quyền kiêm Chủ tịch Quốc hội Ukraine Oleksander Turchynov rằng, Moskva sẽ đáp trả bằng quân sự nếu Kiev sử dụng vũ lực chống lại những người dân yêu chuộng hòa bình tại khu vực phía Đông của nước này và bán đảo Crimea. Còn Chủ tịch Thượng viện Nga Valentina Matviyenko đã chỉ thị cho Ủy ban Đối ngoại của Thượng viện đề nghị Tổng thống Putin triệu Đại sứ Nga tại Mỹ về nước sau bài phát biểu của Tổng thống Mỹ Barack Obama. Được biết, có hàng nghìn người ủng hộ Nga đã xuống đường tuần hành (01/03) tại nhiều thành phố miền Đông Ukraine, trong đó có Kharkov, Donestk, cắm cờ Nga ở nhiều cơ quan công quyền và phản đối chính quyền lâm thời thân phương Tây ở Kiev.

Tới hoạt động của Ukraine và phương Tây

Chiều 01/03, Ngoại trưởng tạm quyền Ukraine Andrei Deshchytsa đã kêu gọi Liên minh châu Âu (EU), Mỹ và NATO xem xét mọi cơ chế có thể để bảo vệ sự toàn vẹn của nước này, đồng thời cho biết, chưa thể tiếp xúc với Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov, nhưng khẳng định, Kiev sẽ không triệu hồi Đại sứ tại Nga về nước để đáp lại hành động tương tự của Moskva. Thủ tướng tạm quyền Ukraine, ông Arseniy Yatsenyuk tuyên bố, Kiev sẽ không để bị lôi kéo vào một cuộc xung đột quân sự do các "hành động gây hấn” của Nga tại khu tự trị Crimea, đồng thời yêu cầu Moskva ngừng các hoạt động quân sự tại đây. Bộ trưởng Quốc phòng tạm quyền Ukraine Ihor Tenyukh cho biết, Nga đã điều thêm 6.000 quân tới Ukraine và quân đội Ukraine tại khu tự trị Crimea đang được đặt trong tình trạng báo động.

Cũng trong ngày 01/03, Tổng thống tạm quyền kiêm Chủ tịch Quốc hội Ukraine Oleksander Turchynov đã đặt quân đội nước này trong tình trạng báo động sau khi Thượng viện Nga thông qua việc sử dụng quân sự trên đất Ukraine, đồng thời cảnh báo: bất kỳ sự can thiệp quân sự nào sẽ dẫn đến chiến tranh. Ông Oleksander Turchynov cũng cho biết, đã ra lệnh tăng cường an ninh xung quanh các cơ sở hạt nhân, sân bay và những cơ sở chiến lược khác, đồng thời nói rằng một “kế hoạch hành động” đã được triển khai trong trường hợp có xâm lăng. Thủ tướng tạm quyền Arseniy Yatsenyuk đã hối thúc Nga rút quân đội trở về căn cứ tại khu vực tự trị Crimea và kêu gọi đàm phán khi có cuộc điện đàm với Thủ tướng Nga Dmitry Medvedev. Ngày 1/3, tại phiên họp khẩn của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc, Đại sứ Mỹ tại Liên hợp quốc Samantha Power đã kêu gọi nhanh chóng triển khai các quan sát viên quốc tế của Liên hợp quốc và OSCE tới Ukraine để ngăn chặn khủng hoảng leo thang.

Cùng ngày 01/03, Chủ tịch Đảng Udar (Cú đấm), nhà cựu vô địch quyền anh hạng nặng thế giới Vitali Klitschko đã hối thúc Quốc hội Ukraine tổng động viên quân đội sau khi Thượng viện Nga thông qua việc sử dụng quân đội trên vùng lãnh thổ tự trị Crimea của Ukraine; đồng thời đề nghị Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc họp khẩn cấp để thảo luận về cuộc khủng hoảng hiện nay tại Ukraine. Đảng Svoboda theo đường lối dân tộc chủ nghĩa và nhóm cực hữu Pravy Sektor, những lực lượng đóng vai trò then chốt trong các cuộc biểu tình gần đây làm rung chuyển Ukraine, cũng đã kêu gọi tổng động viên sau khi Moskva có động thái chuẩn bị sử dụng quân sự tại quốc gia này.

Theo Itar-Tass, ngày 01/03, cơ quan Biên phòng Ukraine đã thực hiện các "bước đi khẩn cấp" để ngăn chặn "sự chiếm đóng" ở trụ sở cơ quan này cũng như các đài quan sát biển sau khi có khoảng 300 tay súng đang tìm cách chiếm giữ trụ sở của họ tại thành phố cảng Sevastopol trên bán đảo Crimea theo chỉ thị của Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu. Giới quân sự Ukraine cho biết, 2 tàu ngầm thuộc Hạm đội Baltic của Nga đã được nhìn thấy tại một vịnh ở Sevastopol, nơi Moskva đặt một căn cứ của Hạm đội Biển Đen, ngoài khơi bờ biển bán đảo Crimea.

Về phần mình, Thủ tướng Đức Angela Merkel đã bày tỏ quan ngại (01/03) về các diễn biến ở bán đảo Crimea sau khi Kiev cáo buộc Moskva điều hàng nghìn binh sĩ tới đây. Cùng ngày 01/03, Thủ tướng Pháp Jean-Marc Ayrault cũng cho rằng, sự toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine cần được tôn trọng và điều này đòi hỏi trách nhiệm lớn lao của tất cả các bên, trước hết là các lực lượng chính trị ở Ukraine và tất cả các đối tác của Ukraine. Ngoại trưởng Anh William Hague cho biết, đã điện đàm với Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov để kêu gọi xoa dịu căng thẳng ở Crimea cũng như tôn trọng chủ quyền và sự toàn vẹn lãnh thổ của Ukraine. Ngoại trưởng Ba Lan Radoslaw Sikorski đã đề nghị tổ chức một cuộc họp khẩn cấp bộ trưởng của NATO vào tuần tới về Ukraine. Tổng thư ký NATO Fogh Rasmussen cho biết, sẽ kêu gọi tiến hành hội đàm vào ngày 02/03 về cuộc khủng hoảng đang leo thang tại Ukraine. Ông Fogh Rasmussen cho biết, đã triệu tập 28 đại sứ NATO để họp khẩn tại Brussels về tình hình nghiêm trọng ở Ukraine.

Ngày 01/03, Tổng thống Barack Obama tuyên bố, sẽ trừng phạt nếu Nga tấn công quân sự vào Ukraine. Các biện pháp trừng phạt mà Mỹ có thể áp dụng bao gồm: hủy chuyến thăm của ông Barack Obama tới Nga dự Hội nghị thượng đỉnh G-8 vào tháng 6 tại Sochi, ngừng các cuộc đàm phán về buôn bán. Trong cuộc điện đàm 90 phút hôm 01/03, Tổng thống Barack Obama khẳng định với Tổng thống Putin rằng, Nga đã vi phạm luật pháp quốc tế khi triển khai quân đội tại Ukraine và cảnh báo, Washington và các nước đồng minh sẽ trả đũa. Cùng ngày 01/03, một quan chức Mỹ cho biết Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel đã nói chuyện với Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu sau khi Thượng viện Nga phê chuẩn việc sử dụng quân sự trên đất Ukraine. Đặc phái viên của Liên hợp quốc về Ukraine Robert Serry đã từ bỏ nhiệm vụ vì những căng thẳng hiện nay tại Crimea khiến ông không thể tới bán đảo này theo yêu cầu của Tổng thư ký Liên hợp quốc Ban Ki-moon.

Tân Hồng-Tiên Du

Theo Petrotimes