Những tuần gần đây, các tàu tuần tra của Trung Quốc đã nhiều lần xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam và thực hiện những hành động bất hợp pháp khác nhau. Thậm chí Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ đã gọi những hành động đó của Trung Quốc trong vùng này và những nơi khác ở khu vực Thái Bình Dương là “khiêu khích”.
Nếu nhìn trên bản đồ thế giới thì quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa rõ ràng có liên hệ với Việt Nam. Chủ quyền của Việt Nam đối với những hòn đảo này đã được chứng mình từ lâu bằng nhiều bằng chứng (số liệu, tài liệu) khác nhau. Những hòn đảo này tự nhiên đã được ghi vào thành phần của hai tỉnh của Việt Nam.
Nhưng không phải tất cả đều đơn giản mà còn một nhân tố nghiêm trọng khác nữa là Trung Quốc, nước cũng đưa ra những lý lẽ vì lợi ích của mình. Các cuộc tranh cãi đã kéo dài một cách rõ ràng. Nhớ lại tháng 3/1988 thậm chí đã bùng nổ xung đột quân sự giữa Trung Quốc và Việt Nam trên cơ sở đó. Tình hình khi đó đã xấu đi nghiêm trọng.
Đó không chỉ là vấn đề địa lý, mà là vấn đề chính trị. Bắc Kinh từ lâu coi biển Nam Trung Hoa (người Việt Nam gọi là Biển Đông) là một “hồ ao nội địa” (của mình). Thuật ngữ này không phải mới mẻ gì, vì nó đã được sử dụng từ thế kỷ trước.
Vậy những luận chứng đầy sức thuyết phục và quan trọng của Việt Nam và một số nước ASEAN nằm ở đâu? Hình như người ta đang cố tình vứt bỏ (bỏ quên) những luận chứng đó để không ai làm phiền Trung Quốc thực hiện chính sách bành trướng trên biển.
Tất nhiên, phương diện kinh tế cũng đóng một vai trò quan trọng. Vấn đề nằm ở chỗ trong thời gian trước đây đã có tin đồn về “những nguồn dự trữ dầu mỏ “rất to lớn” ở những khu vực Biển Đông. Ở Biển này hiện nay đang có các công ty như PetroViệt Nam, Vietsovpetro và những công ty khác đang hoạt động. Nhưng nguồn dự trữ nhiên liệu đó có phải là vô hạn hay không là vấn đề mà các chuyên gia còn đang nghiên cứu.
Theo tin tức của Hà Nội, Trung Quốc đang cản trở Việt Nam tìm kiếm (dầu khí) trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam. Tính thực dụng của Bắc Kinh giống như sự chuyên quyền, vi phạm luật pháp quốc tế. Có lẽ, người ta đang tìm cách gây khó khăn cho Việt Nam, một đất nước đã trải qua nhiều cuộc chiến tranh trong nửa cuối của thế kỷ XX? Nhưng mưu toan xâm lược hòng xóa bỏ miền Bắc, mãi mãi chia cắt đất nước và định “dạy cho Việt Nam một bài học” đã kết thúc như thế nào, mọi người đều biết rõ. Điều đó cũng cho thấy bất kỳ những hành động khiêu khích nào chống nước CHXHCN Việt Nam sẽ đều chịu chung số phận đó.
Việt Nam hiện vẫn tỏ ra bình tĩnh và kiềm chế.
Tôi đã làm phóng viên thường trú của TASS và báo “Sự thật Thanh niên” ở miền Bắc trong chiến tranh chống Mỹ. Sau đó nhiều lần đến thăm nước Việt Nam trong thời bình. Tôi khâm phục nhân dân Việt Nam – một quốc gia đang có một vị trí xứng đáng trên diễn đàn quốc tế - ở ASEAN, LHQ và những tổ chức quốc tế khác.
Thế hệ trẻ Việt Nam ngày nay có những quan điểm mới về cuộc sống. Những trang sử đầy khó khăn trong quan hệ lâu dài giữa Việt Nam và Trung Quốc đang dần dần được “xóa nhẹ” (…) Hãy xem những thí dụ của những nước thù địch trước đây nhưng hiện nay đang sống trong hòa bình và hòa hợp. Chẳng hạn như lịch sử quan hệ Xô – Đức.
Tôi cũng đã từng đến thăm Trung Quốc hồi còn trẻ. Nền văn hóa của hai dân tộc láng giềng thực sự là vĩ đại và tốt đẹp. Tôi tin rằng thiện chí sớm hay muộn cũng sẽ vượt qua những nét (vấn đề) tiêu cực.
Tôi từng là đặc phái viên của TASS trong Hội nghị Paris về Việt Nam năm 1973 và nhớ rõ những giao ước (trách nhiệm) của các bên nhằm đảm bảo hòa bình và ổn định ở Việt Nam sau khi chấm dứt chiến tranh chống Mỹ. Những giao ước đó có liên quan đến tất cả các nước tham gia Hội nghị này, trong đó có cả Trung Quốc.
Tôi mong muốn dù có khó khăn vì mâu thuẫn vẫn còn sâu sắc thì các nước tham gia tranh chấp ở Biển Đông nỗ lực phấn đấu để ký kết một Hiệp định quốc tế giải quyết vấn đề một cách hòa bình.
Lúc này không phải thời điểm để các nhà bác học thảo luận bởi điều đó chỉ kéo dài việc giải quyết vấn đề. Hơn nữa, bây giờ cũng như sau này không phải là lúc sử dụng sức mạnh quân sự để giải quyết vấn đề lãnh thổ. Hiện nay chính là thời điểm cho các nhà chính trị biết nhìn xa trông rộng tìm kiếm một cách đúng đắn duy nhất để chấm dứt những tranh chấp nói trên.
Và điều quan trọng nhất là phải tránh xung đột quân sự. Điều đó chỉ có lợi cho sự nghiệp hòa bình và ổn định ở Đông Nam Á và trên thế giới.
Tác giả: Nhà báo Nga Sergey Aphonin, nguyên phóng viên Thông tấn xã Tass.