Tổng thống Ukraine Petro Poroshenko (thứ hai từ phải qua) và Tổng thống Nga Vladimir Putin (bìa trái) từng gặp nhau tại Belarus hồi tháng 08/2014

Hòa bình trên danh nghĩa

Hơn một tháng sau thỏa thuận ngừng bắn, Ukraine vẫn rền tiếng súng. Chỉ trong ngày 11/10 đã có năm người thiệt mạng sau các cuộc giao tranh giữa quân đội Kiev với lực lượng ly khai, bất chấp việc hai bên đã đạt thỏa thuận ngừng bắn. Quân đội Ukraine sáng 10/10 cho hay các đơn vị đồn trú của họ đã bị tấn công xuyên đêm tại Donetsk và Lugansk. Trong khi đó, hai bên lại tiếp tục đổ trách nhiệm cho nhau. Phe nổi dậy cáo buộc quân đội Chính phủ đã tiến hành bắn phá các khu vực có dân thường sinh sống trong khi Kiev đã bác bỏ cáo buộc trên và khẳng định chỉ hành động để đáp trả lại những vụ tấn công của lực lượng ly khai.

Phát biểu trong một cuộc họp báo ngày 8/10, Gianni Magazzeni, người đứng đầu Văn phòng Cao ủy Nhân quyền LHQ thông báo, theo thống kê của tổ chức này, từ 06/09 đến ngày 06/10, đã có 331 người thiệt mạng do giao tranh ở miền Đông Ukraina. Tức là trung bình mỗi ngày có khoảng 10 người chết. Mặc dù tình hình tại miền Đông Ukraine đã được cải thiện sau lệnh ngừng bắn (hôm 05/09), số thương vong đã giảm đáng kể, nhưng theo LHQ vẫn còn ở tình trạng đáng quan ngại.

Trong một động thái khác, ngày 10/10, phát biểu tại Severodonetsk, được Ukraine xem như thủ phủ tỉnh Lugansk, Tổng thống Petro Poroshenko đã ra lệnh xây ba tuyến phòng thủ tại tỉnh Donetsk. Ông Poroshenko đưa ra phát biểu trên trong lễ bổ nhiệm tân tỉnh trưởng Lugansk, ông Gennady Moskal. Theo Tổng thống Poroshenko, tại tỉnh Donetsk sẽ hình thành hệ thống "bảo vệ vững chắc để ngăn chặn những kẻ khủng bố và phá hoại, gây trở ngại cho cuộc sống hòa bình của người Ukraine".

Ông Poroshenko khẳng định cần thực hiện mọi nỗ lực để chuẩn bị cho quân đội Ukraine đối mặt với mùa Đông, đồng thời kêu gọi sự phối hợp hoạt động quân sự rõ ràng với chính quyền địa phương và chính phủ để mang lại cuộc sống đầy đủ tại các khu vực bị ảnh hưởng bởi hoạt động của các tay súng ly khai. Tổng thống Poroshenko cũng yêu cầu Tổng tham mưu trưởng quân đội Ukraine, Trung tướng Viktor Muzhenko, khi cần thiết hậu thuẫn tỉnh trưởng mới được bổ nhiệm của tỉnh Lugansk và xem xét khả năng triển khai thường trực hai lữ đoàn tại các thành phố Severodonetsk và Lysychansk.

Ngày 07/10, Chính quyền Kiev đưa ra tuyên bố áp dụng "chế độ ngừng bắn" tại vùng Donbass miền Đông Ukraine. Tuyên bố trên là một bằng chứng nữa cho thấy lệnh ngừng bắn đã thực sự không còn hiệu lực tại đây, trong khi các bên vẫn cố gắng duy trì thỏa thuận này.

Vấn đề là Kiev cố tình muốn duy trì tình trạng ổn định giả tạo này để làm gì? Ngày 26/10, người dân Ukraine sẽ đi bầu Quốc hội mới. Hồi tháng 8, Tổng thống Poroshenko đã giải tán Quốc hội và kêu gọi một cuộc tổng tuyển cử sớm vào tháng 10. Động thái này được ông Poroshenko lý giải là để làm trong sạch Quốc hội khi có nhiều thành viên Quốc hội "là đồng minh của những phiến quân, thuộc phe ly khai". Vài ngày trước cuộc bầu cử này diễn ra, hàng loạt quan chức trong chính quyền Kiev đã bị cách chức. Ngày 12/10, Tổng thống Poroshenko đã sa thải Valery Geletey, Bộ trưởng Quốc phòng thứ 3 của Ukraine trong năm nay, do những thất bại về an ninh khiến các lực lượng chính phủ hứng chịu những tổn thất hàng ngày trước phiến quân nổi dậy ủng hộ Nga ở khu vực miền Đông ly khai. Một ngày sau, Tư lệnh lực lượng Vệ binh Quốc gia Stepan Poltorak đã được bổ nhiệm thay cho Valery Geletey. Trước đó, ngày 10/10, Tổng thống Poroshenko cũng đã cách chức ông Sergiy Taruta, tỉnh trưởng Donetsk và bổ nhiệm một cựu chỉ huy binh sĩ Bộ Nội vụ thay thế để cố gắng nắm lại vùng đất ly khai vượt khỏi tầm kiểm soát của Kiev.

Hy vọng gì ở cuộc gặp Putin-Poroshenko?

Với những củng cố về nhân sự và quân sự như trên thì không ai biết được rằng sau khi cuộc bầu cử quốc hội Ukraina kết thúc, nếu phần thắng thuộc về phe Tổng thống Poroshenko, thì điều gì sẽ diễn ra tại miền đông nước này.

Vài ngày trước cuộc gặp giữa Tổng thống Nga V.Putin và người đồng cấp Ukraine Petro Poroshenko bên lề Hội nghị thượng đỉnh Á-Âu tại Milan, Italia (diễn ra từ ngày 16 và17/10), tối 11/10, Nga đã có một cử chỉ hòa giải. Các hãng tin Nga dẫn lời Phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov cho hay Tổng thống Putin đã ra lệnh rút các binh sỹ Nga về các căn cứ thường trực của họ sau cuộc diễn tập quân sự tại khu vực Rostov, gần biên giới với Ukraine. Theo hãng tin RIA Novosti, Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu đã báo cáo với Tổng thống Putin về việc kết thúc giai đoạn huấn luyện mùa Hè tại các trường bắn ở quân khu phương Nam. Sau khi nghe báo cáo, ông Putin đã ra lệnh cho binh sĩ trở về các căn cứ thường trực của họ... Tổng cộng có 17.600 quân nhân trong đợt huấn luyện này.

Tổng thống Ukraina cùng ngày 11/10 bày tỏ hy vọng sẽ gặp người đồng cấp Nga Vladimir Putin vào tuần tới để thảo luận về cuộc giao tranh kéo dài suốt 6 tháng qua giữa quân đội Kiev và lực lượng ly khai ở miền Đông Uktraine. Theo ông Poroshenko, cuộc gặp còn có sự tham gia của Thủ tướng Đức Angela Merkel, Thủ tướng Italy Matteo Renzi, Thủ tướng Anh David Cameron cùng các nhà lãnh đạo Liên minh châu Âu (EU). Cuộc gặp gần đây nhất giữa Tổng thống Nga Putin và người đồng cấp Ukraine Poroshenko diễn ra hồi cuối tháng 8 vừa qua, trong đó hai bên đã thúc đẩy để thiết lập một thỏa thuận ngừng bắn giữa chính quyền Kiev và lực lượng đòi độc lập ở miền Đông, gồm tỉnh Lugansk và Donetsk.

Nếu xem xét tình hình thực tế tại Ukraine và những chuyển biến chính trị nội tại ở nước này mấy ngày qua, người ta không có mấy hy vọng vào kết quả cuộc gặp giữa lãnh đạo Nga và Ukraine sắp tới. Như vậy có nghĩa là miền đông Ukraine còn lâu mới được ổn định thực sự.

H.Phan (tổng hợp)

Theo Petrotimes