Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng và Thủ tướng Ý Matteo Renzi tại Hội nghị ASEM ở Milan ngày 16/10 - Ảnh: Reuters

Hội nghị (bế mạc ngày 17/10) thông qua tuyên bố chủ tịch với nhiều quyết định quan trọng về quyết tâm tăng cường quan hệ đối tác Á - Âu vì hòa bình, ổn định, phát triển và thịnh vượng ở hai châu lục và thế giới.

Các nhà lãnh đạo cũng thông qua 27 sáng kiến mới do các thành viên đề xuất, trong đó có ba sáng kiến của Việt Nam. Mông Cổ được chọn là nước đăng cai tổ chức ASEM lần thứ 11.

Tập trung vào an ninh

Trong ngày cuối cùng của hội nghị, các nhà lãnh đạo tiến hành phiên họp về “Tăng cường đối thoại, hợp tác Á - Âu và tương lai ASEM”, tập trung thảo luận các vấn đề quốc tế và khu vực, đặc biệt các vấn đề liên quan hòa bình, an ninh, chủ nghĩa khủng bố, không phổ biến vũ khí hạt nhân, an ninh hàng hải, cướp biển...

Các thành viên chia sẻ đánh giá về tình hình phức tạp tại Trung Đông - Bắc Phi, tiến trình hòa bình Trung Đông, Libya, Syria, Iraq, Afghanistan, bán đảo Triều Tiên...

Nhiều thành viên bày tỏ quan ngại trước những diễn biến mới đang tác động đến môi trường an ninh tại châu Á, trong đó có biển Đông và biển Hoa Đông. Do đó, hội nghị nhất trí về nhu cầu cấp thiết cần tăng cường hợp tác nhằm duy trì hòa bình, an ninh, ổn định. Các nhà lãnh đạo khẳng định cam kết cùng nỗ lực bảo đảm an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng 

không, tự do thương mại, đề cao nguyên tắc kiềm chế, không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực, giải quyết tranh chấp thông qua các biện pháp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước của Liên Hiệp Quốc về Luật biển năm 1982 (UNCLOS).

Hội nghị đặc biệt đánh giá cao vai trò của ASEAN trong thúc đẩy đối thoại, xây dựng lòng tin và hợp tác vì hòa bình, an ninh, ổn định và thịnh vượng ở châu Á - Thái Bình Dương và thế giới.

Phát biểu tại phiên họp, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nhấn mạnh trong năm 2014 bất ổn chính trị, xung đột cục bộ, các hành động khủng bố và tranh chấp lãnh thổ... diễn biến rất phức tạp và quy mô lan rộng.

Các điểm nóng khu vực căng thẳng hơn, lòng tin giữa nhiều quốc gia bị suy giảm, các nước vừa và nhỏ đang đứng trước thách thức lớn về an ninh và phát triển. Nhu cầu hợp tác để duy trì hòa bình, an ninh, ổn định đang trở nên cấp bách hơn bao giờ hết.

Thủ tướng nêu rõ để duy trì hòa bình, thực tiễn đã khẳng định cần kiên trì xây dựng lòng tin chiến lược - sự tin cậy lẫn nhau bền vững, lâu dài trên cơ sở Hiến chương Liên Hiệp Quốc và luật pháp quốc tế, tôn trọng độc lập chủ quyền của nhau; giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, hợp tác bình đẳng cùng có lợi, tôn trọng lẫn nhau và tăng cường đối thoại về các khác biệt, không đe dọa hoặc sử dụng vũ lực.

Theo đó, Thủ tướng đề xuất Hội nghị cấp cao ASEM cần tiếp tục nâng cao vai trò và cùng nỗ lực củng cố các cơ chế đối thoại và hợp tác khu vực, liên khu vực và toàn cầu; tăng cường các biện pháp ngoại giao phòng ngừa, góp phần hình thành một cấu trúc an ninh bền vững, minh bạch, có khả năng đáp ứng thay đổi của tình hình và bảo đảm lợi ích của tất cả các quốc gia.

Quyết duy trì hòa bình trên biển Đông

Thủ tướng nêu bật thực tế châu Á - Thái Bình Dương đang phát triển năng động, khẳng định vai trò là động lực của tăng trưởng và liên kết kinh tế toàn cầu. Tuy nhiên, môi trường hòa bình, an ninh và phát triển đang đứng trước nhiều nguy cơ bất ổn.

Thủ tướng bày tỏ quan ngại đặc biệt của Việt Nam về những diễn biến nghiêm trọng, vi phạm luật pháp quốc tế gần đây tại biển Đông mà thế giới đều biết.

Thủ tướng khẳng định Việt Nam luôn kiên định và nhất quán cùng các thành viên ASEAN và cộng đồng quốc tế, trong đó có các thành viên ASEM, thúc đẩy đối thoại và thực hiện mọi nỗ lực, phù hợp với luật pháp quốc tế nhằm duy trì hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn, tự do hàng hải, hàng không và cùng hợp tác phát triển ở Đông Nam Á và châu Á - Thái Bình Dương.

Vấn đề quyết định là phải kiềm chế, không đe dọa hoặc sử dụng vũ lực, không để tái diễn các hành động gây căng thẳng, giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS, thực hiện nghiêm chỉnh và đầy đủ Tuyên bố về ứng xử của các bên trên biển Đông (DOC) và cùng nhau xây dựng Bộ quy tắc ứng xử ở biển Đông (COC).