Tuy nhiên, tác giả cho rằng, 5 năm sau khi ra phán quyết về Biển Đông (ngày 12/7/2016), tình hình an ninh tại Biển Đông tiếp tục căng thẳng mặc dù các bên đã nỗ lực duy trì sự ổn định thông qua các biện pháp và hoạt động chung.

Các mối đe dọa bao gồm khủng bố hàng hải, cướp biển, xâm nhập lãnh hải bất hợp pháp, đánh bắt cá trái phép, buôn bán ma túy, vũ khí và buôn người.

Các hoạt động đánh bắt bất hợp pháp, không báo cáo, không được kiểm soát (IUU) không chỉ đe dọa sự tồn tại của sinh vật biển mà còn góp phần làm gia tăng căng thẳng giữa các quốc gia, trở nên chính trị hóa, phức tạp và khó lường. Cơ sở hạ tầng cảng và vận tải biển thương mại cũng ngày càng dễ bị ảnh hưởng bởi cướp biển trong khu vực và khủng bố hàng hải.

Bài viết khuyến nghị để giảm bớt sự gia tăng các hoạt động quân sự và chiếm đóng trên thực địa gần đây cần có các hành động tập thể từ ASEAN, đặc biệt là sự thống nhất, đoàn kết của các nước thành viên.

Tác giả nhấn mạnh, ASEAN và các nước thành viên có nghĩa vụ đóng vai trò trung tâm trong việc giải quyết các tranh chấp ở Biển Đông; các thành viên cũng như quốc gia ngoài khu vực cần phải tôn trọng các cơ chế hợp tác đa phương do ASEAN dẫn dắt.

Theo tác giả, UNCLOS nhấn mạnh tầm quan trọng trong giải quyết tranh chấp chủ quyền tại Biển Đông và đã dẫn chứng quan điểm của Malaysia và Brunei về vấn đề này.

Với Malaysia, trong các văn bản pháp lý và diễn đàn gần đây, quốc gia Đông Nam Á này đã tái khẳng định vai trò của luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS.

Năm 2019, trong báo cáo đệ trình lên ủy ban Ranh giới thềm lục địa của Liên hợp quốc (CLCS), Malaysia đã khẳng định tầm quan trọng của công ước trong xem xét vấn đề ranh giới thềm lục địa cũng như các quyền, nghĩa vụ liên quan.

Mới đây, tại cuộc họp lần thứ 31 của các quốc gia thành viên UNCLOS, Đại sứ, Trưởng phái đoàn thường trực Malaysia tại Liên hợp quốc Syed Mohamad Hasrin Aidid chia sẻ, quốc gia Đông Nam Á này tin rằng UNCLOS nên được sử dụng làm cơ sở để giải quyết các tranh chấp liên quan đến các vấn đề hàng hải giữa các bên ở Biển Đông.

Quan chức ngoại giao này nhấn mạnh, UNCLOS đã và đang đóng góp vào việc tăng cường hòa bình, an ninh, hợp tác và hữu nghị giữa các quốc gia trên thế giới.

Đại sứ Hasrin Aidid cho hay Malaysia tiếp tục ghi nhận những đóng góp và vai trò của ba cơ quan chính theo Công ước, đó là Tòa án Quốc tế về Luật Biển (ITLOS), Cơ quan Quyền lực Đáy biển Quốc tế (ISA) và Ủy ban về Giới hạn của Thềm lục địa (CLCS).

Trong Sách trắng Quốc phòng năm 2021 công bố cuối tháng 6 vừa qua, lần đầu tiên Brunei đề cập đến UNCLOS như một công cụ quan trọng để giải quyết các tranh chấp ở Biển Đông. Nước Chủ tịch ASEAN 2021 cho rằng cần phải nỗ lực xác định các chuẩn mực và hành vi được chấp nhận theo luật pháp quốc tế, cụ thể là UNCLOS.

Cùng với đó, bài báo cũng nhận định, việc thực hiện đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) năm 2002 và đảm bảo đạt được tiến bộ thực chất trong các cuộc đàm phán nhằm sớm đưa ra một Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) có vai trò tối trọng trong giải quyết tranh chấp chủ quyền tại vùng biển giàu tài nguyên này.