HĐBA đã thảo luận và thông qua các nghị quyết về lĩnh vực khác nhau liên quan an ninh hàng hải và tội phạm hàng hải. Tuy nhiên, cuộc thảo luận lần này là diễn đàn đầu tiên về an ninh hàng hải được tiến hành một cách tổng thể, như một chuyên đề chính, quan trọng, trong chương trình nghị sự và ở cấp lãnh đạo cao cấp của HĐBA.

Ấn Độ cho rằng, không một quốc gia nào có thể giải quyết các khía cạnh đa dạng của an ninh hàng hải và điều quan trọng là phải xem xét chủ đề này một cách tổng thể trong HĐBA.

Theo Hindustan Times, ngày 10/8, theo thông lệ, sau khi hội nghị về an ninh biển kết thúc, một bản tuyên bố của Chủ tịch HĐBA phải được nhất trí thông qua. Nhưng trước đó một ngày, ngày 9/8, công việc này đã bị trì hoãn đến phút cuối vì Trung Quốc chống lại những từ ngữ liên quan đến UNCLOS.

Các nhà đàm phán Ấn Độ đã phải nỗ lực thuyết phục tất cả các thành viên chấp nhận mà không bỏ qua phần nhắc đến UNCLOS, điều mà toàn bộ 4 thành viên thường trực còn lại của HĐBA nhất quyết duy trì.

Hindustan Times cho biết, bản tuyên bố của Chủ tịch HĐBA đã nhấn mạnh đến tính ưu việt của luật pháp quốc tế, lưu ý rằng UNCLOS là khuôn khổ pháp lý cho mọi hoạt động trên đại dương, bao gồm cả việc chống lại các hoạt động bất hợp pháp trên biển.

Bản tuyên bố của Chủ tịch HĐBA đã nhấn mạnh đến tính ưu việt của luật pháp quốc tế, lưu ý rằng UNCLOS là khuôn khổ pháp lý cho mọi hoạt động trên đại dương, bao gồm cả việc chống lại các hoạt động bất hợp pháp trên biển.

Đưa ra yêu sách trên Biển Đông, cần tuân thủ UNCLOS

Trên tinh thần thừa nhận vai trò của UNCLOS, thượng tôn pháp luật và tuân thủ UNCLOS trên Biển Đông cũng được các quốc gia nhấn mạnh trong khuôn khổ cuộc thảo luận mở.

Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken nhấn mạnh: “Việc bảo vệ các quy tắc mà tất cả chúng ta đã đồng ý tuân theo và giải quyết các tranh chấp hàng hải một cách hòa bình là việc cần làm và thậm chí hơn thế nữa là trách nhiệm của mọi quốc gia thành viên.

Xung đột ở Biển Đông hoặc ở bất kỳ đại dương nào sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng trên toàn cầu đối với an ninh và thương mại. Hơn nữa, khi một quốc gia không phải đối mặt với hậu quả nào nếu họ phớt lờ các quy tắc này, thì điều đó càng làm tăng thêm tình trạng ‘ngoài vòng pháp luật’ và bất ổn ở mọi nơi”.

"Ở Biển Đông, chúng ta đã chứng kiến các cuộc chạm trán nguy hiểm của tàu bè trên biển, những hành động khiêu khích nhằm thúc đẩy các yêu sách biển phi pháp. Mỹ đã làm rõ những lo ngại của mình về các hành động đe dọa và bắt nạt các nước khác liên quan sự tiếp cận hợp pháp của họ với tài nguyên trên biển.

Và chúng tôi cùng các nước khác, bao gồm các nước có tuyên bố chủ quyền ở Biển Đông, đã phản đối những hành vi kiểu này, cũng như các yêu sách biển phi pháp ở Biển Đông".

Ngoại trưởng Mỹ không đề cập trực tiếp tới Trung Quốc, nhưng nhấn mạnh tầm quan trọng của UNCLOS, "Mỹ đã không ngừng kêu gọi các quốc gia tuân thủ UNCLOS khi đưa ra yêu sách trên biển".

Mặc dù không phải là thành viên UNCLOS, Mỹ nhiều lần khẳng định rằng UNCLOS được coi như “Hiến pháp biển”. Mọi chính quyền Mỹ trước tới nay, từ khi thông qua Công ước, đều công nhận những điều khoản của Công ước là sự phản ánh luật pháp quốc tế mang tính thông lệ, và khẳng định Mỹ tuân thủ những điều khoản này.

Tôn trọng các tiến trình ngoại giao và pháp lý

Nhận lời mời của Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã tham dự phiên thảo luận và có bài phát biểu thể hiện những thông điệp quan trọng của Việt Nam.

“UNCLOS đã thực sự trở thành Hiến pháp của biển và đại dương, là khuôn khổ pháp lý quan trọng có tính toàn vẹn và phổ quát, điều chỉnh tất cả các hoạt động trên biển, và là cơ sở cho hợp tác quốc tế nhằm giải quyết các thách thức chung trên toàn cầu”, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh.

Người đứng đầu Chính phủ Việt Nam cho rằng, chính sách, pháp luật và ứng xử của các quốc gia về các vấn đề trên biển cần tuân thủ luật pháp quốc tế, nhất là Hiến chương LHQ và UNCLOS.

“Các quốc gia cần tuân thủ đầy đủ các nghĩa vụ pháp lý theo Công ước Luật Biển, tôn trọng chủ quyền, lợi ích và các hoạt động kinh tế hợp pháp của các quốc gia ven biển; giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, phù hợp với luật pháp quốc tế, tôn trọng các tiến trình ngoại giao và pháp lý, và bảo đảm tự do, an toàn, an ninh hàng hải và hàng không, tránh có các hoạt động làm phức tạp tình hình, gây căng thẳng trong khu vực”, Thủ tướng Phạm Minh Chính nói.

Về Biển Đông, Việt Nam đánh giá cao vai trò và đang tích cực tham gia các sáng kiến, cơ chế hợp tác thực chất trong khuôn khổ ASEAN và giữa ASEAN với các nước đối tác về an ninh biển ở khu vực Biển Đông, giúp tạo diễn đàn đối thoại, xây dựng lòng tin, góp phần điều phối hợp tác về an ninh trên biển ở khu vực.

Theo Thủ tướng, Việt Nam quyết tâm cùng ASEAN và Trung Quốc thực hiện nghiêm túc, đầy đủ và hiệu quả Tuyên bố về Ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), đồng thời đàm phán xây dựng tiến tới đạt được Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông (COC) thực chất, hiệu lực và phù hợp với luật pháp quốc tế, đặc biệt là UNCLOS.

Giáo sư Giuseppe Cataldi (Italy) tại Đại học Phương Đông Naples, Chủ tịch Hội quốc tế về Luật Biển đánh giá cao các đề xuất của Việt Nam tại Phiên thảo luận, trong đó đặc biệt nhấn mạnh nội dung Việt Nam kêu gọi tăng cường đối thoại, hợp tác và tôn trọng luật pháp quốc tế, trước hết là UNCLOS 1982. Nhất trí với quan điểm của Việt Nam xem UNCLOS là “Hiến pháp” của biển và đại dương, Giáo sư Cataldi cho rằng các nước cần tuân thủ những quy định trong văn bản luật gốc này và tránh những hành động đơn phương có nguy cơ gây leo thang căng thẳng trong các vấn đề tranh chấp biển hiện nay.

Chuyên gia phân tích Valeria Vershinina (Nga) thuộc Trung tâm ASEAN, Học viện Ngoại giao Moscow (MGIMO) cho rằng sự tham dự của Thủ tướng Phạm Minh Chính tại sự kiện tầm cỡ nên trên chứng tỏ niềm tin ở mức độ cao của cộng đồng quốc tế đối với Việt Nam. Thủ tướng Phạm Minh Chính đã chỉ ra một cách đúng đắn rằng những thách thức đối với an ninh hàng hải ngày nay, gồm cả thách thức truyền thống và phi truyền thống, đòi hỏi cách ứng phó thực sự mang tính tập thể và toàn cầu. Cách tiếp cận của Việt Nam trong vấn đề an ninh biển là hoàn toàn đúng đắn và có sự trùng hợp với quan điểm chính thức của Nga. Đó là cần kết hợp các nỗ lực chung để đạt được tiến bộ theo hướng này, với sự tham gia của các tổ chức quốc tế, các cấu trúc khu vực như ASEAN, Diễn đàn an ninh khu vực (ARF), đồng thời duy trì vai trò điều phối trung tâm của LHQ.