Kỳ VI: Quan điểm của một số học giả và quan chức Mỹ

Việc này diễn ra trong bối cảnh Nhà Trắng coi việc Trung Quốc đặt giàn khoan Hải Dương 981 ở Biển Đông là hành động khiêu khích và làm gia tăng căng thẳng trong khu vực. Mỹ từng bày tỏ quan ngại về hành động gây nguy hiểm và hăm dọa của tàu thuyền và máy bay Trung Quốc ở khu vực đặt giàn khoan Hải Dương 981. Mặc dù Mỹ không phải là một bên tranh chấp, nhưng Tổng thống Barack Obama đã nhiều lần nhấn mạnh tới sự cần thiết phải đối thoại hòa bình về những tranh chấp liên quan tới Trung Quốc và Biển Đông.

Ngoại trưởng Mỹ John Kerry

Căng thẳng leo thang ở Biển Đông cũng khiến các nhà khoa học thuộc trường Đại học Quốc phòng Mỹ cho rằng, Washington nên bảo vệ không gian biển, không phận của tất cả quốc gia nằm trong chuỗi đảo đầu tiên trong trường hợp xảy ra đụng độ với Trung Quốc. Trong đó nổi lên chiến thuật “kiểm soát ngoài khơi” hay “phong tỏa từ xa”. Trước đó (11/06), Trung tâm nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) ở Washington (Mỹ) đã công bố báo cáo của chuyên gia Christopher Johnson cho rằng, chính sách đối ngoại của Bắc Kinh không phải được định đoạt bởi sự chia rẽ bè phái giữa các nhà ngoại giao trung dung và những quan chức quân đội bảo thủ hoặc những bộ ngành khác nhau. Bởi kể từ khi nhậm chức Chủ tịch nước, ông Tập Cận Bình đã củng cố vị thế và Trung Quốc ngày càng có lập trường hung hăng trong tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông và biển Hoa Đông.

Theo ông Daniel Twining, học giả cao cấp chuyên nghiên cứu về châu Á của quỹ German Marshall Fund (Mỹ), Trung Quốc chưa đủ sức thống trị thế giới, nhưng Bắc Kinh muốn thống trị các nước châu Á bằng chính sách chia nhỏ để trị. Ngoài ra, Trung Quốc coi các lỗ lực của Mỹ và đồng mình tại châu Á là hành vi gây “mất ổn định”. Trước đó (02/06), hãng Kyodo của Nhật Bản dẫn lời ông Kurt Campbell, cựu Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ đặc trách Đông Á-Thái bình dương, Washington tin rằng môi trường an ninh hiện tại đòi hỏi Tokyo phải có những biện pháp tức thời để bảo vệ quyền lợi chiến lược trong khu vực. Ông Kurt Campbell cho rằng, Mỹ-Nhật-Hàn cần củng cố quan hệ quốc phòng để đối phó với những mối đe dọa hiện nay.

Tờ The New York Times (Mỹ) nhận định, Trung Quốc đang rối tung trong những tranh cãi chủ quyền căng thẳng với Việt Nam và Philippines tại Biển Đông, và với Nhật Bản tại biển Hoa Đông. Tờ Washington Post (Mỹ) nhận định, những gì đang diễn ra trên Biển Đông là rất nguy hiểm, và thúc giục Washington sẵn sàng có những hành động cần thiết để đáp trả thách thức của Bắc Kinh. Trước đó, Phó Tổng thống Mỹ Joe Biden đã bày tỏ sự "quan ngại nghiêm trọng" về những hành động đơn phương của Bắc Kinh trên Biển Đông và kêu gọi ngừng những bước đi khiêu khích, gây ảnh hưởng đến hòa bình khu vực. Bởi cho rằng, “đường lưỡi bò” bất hợp pháp mà Bắc Kinh yêu sách chiếm khoảng 80% diện tích Biển Đông, tương đương với 36% lục địa Trung Quốc.

Học giả Nayan Chanda.

Theo tờ Wall Street Journal, quân đội Mỹ đã chuẩn bị những đối sách cứng rắn để đáp trả hành động khiêu khích của Trung Quốc tại Biển Đông và biển Hoa Đông trong tương lai. Một quan chức Mỹ giấu tên nói với tờ Wall Street Journal: Đừng bao giờ dồn kẻ thù vào chân tường vì bạn có thể sẽ phải hứng chịu một sự phản kháng không mong muốn.

Trong bài bình luận đăng trên tờ Forbes, chuyên gia chiến lược Donald Kirk cho rằng, sự hiểu nhầm nghiêm trọng nhất là phương thức Mỹ phản ứng trước việc Trung Quốc xâm lấn lãnh thổ của Philippines ở Biển Đông. Cùng chung nhân định này, ông Carlos Conde, đại diện của Tổ chức theo dõi Nhân quyền tại Philippines, cho rằng sự kỳ vọng giữa các bên có nhiều điểm lệch pha.

Tờ Huffington Post khi đăng bài phân tích của Nayan Chanda, biên tập viên tờ Yale Global đã cho rằng, trong vụ giàn khoan Hải Dương 981, Trung Quốc đã lặp lại thủ đoạn muôn thủa, đục nước béo cò, ngư ông đắc lợi. Chuyên gia Stephen Groves nhận định, Washington cần luật hóa vị trí của Mỹ ở Biển Đông, đồng thời thiết lập một vị trí tại Biển Đông. Giáo sư Jerome Cohen đến từ Đại học Luật New York, Mỹ nhấn mạnh, tranh chấp tại Biển Đông liên quan đến luật pháp, chính trị quốc tế vì vậy cần phải áp dụng luật pháp, thể chế quốc tế để giải quyết.

Giáo sư luật Jeffery Atik thuộc trường luật Loyola Law, Los Angeles, Mỹ cho rằng, việc Trung Quốc đòi chủ quyền trên Biển Đông là quá mơ hồ khi đưa tấm bản đồ do họ vẽ với “đường lưỡi bò” làm căn cứ lịch sử hỗ trợ cho lập luận đòi hỏi chủ quyền.

Trong bài viết trên trang tin Asia Sentinel, ông Bill Hayton cho rằng, việc Trung Quốc đưa giàn khoan Hải Dương 981 vào vùng biển Việt Nam là một tính toán sai lầm, lợi bất cập hại. Đồng thời nhận định, cũng có thể coi hành động hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương 981 nhằm gây sức ép về việc soạn thảo Bộ Quy tắc ứng xử của các bên ở Biển Đông (COC). Nhiều chuyên gia nói rằng, Trung Quốc sẵn sàng sử dụng các thủ đoạn “hẹp hòi, ti tiện, tiểu nhân” để trả đũa những quốc gia mà Bắc Kinh không hài lòng.

Học giả Zachary Keck từng có bài chia sẻ trên tạp chí The Diplomat rằng, chính sách đối ngoại của Trung Quốc đang tạo ra những thay đổi lớn trong khu vực, mà điển hình là việc hình thành trục đồng minh chiến lược Mỹ-Nhật Bản-Philippines. Trục liên minh Mỹ-Nhật Bản-Philippines đã chớm hình thành cho dù Bắc Kinh không mong muốn. Và “trục xoay” của Washington đang ở đâu cũng từng là câu hỏi được giới chuyên môn đưa ra khi Trung Quốc có những động thái gây hấn, khiêu khích tại Biển Đông sau khi Tổng thống Mỹ Barack Obama vừa kết thúc chuyến công du 4 nước châu Á (từ 22 đến 29/04).

Theo nhận định của 2 chuyên gia Malcolm Cook và Elliot Brennan, hành động của Trung Quốc là đáng lo ngại, thiếu thiện chí và đáng thất vọng. Học giả Ezequiel Ramoneda, điều phối viên ở Trung tâm nghiên cứu Đông Nam Á thuộc Đại học quốc gia La Plata của Argentina đã phê phán Bắc Kinh vi phạm Luật biển khi đề cập tới việc Trung Quốc hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương 981 trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam. Giáo sư Park Hwee-rhak thuộc trường Đại học Kookmin (Hàn Quốc) cho rằng, nếu chỉ dừng lại ở liên minh Mỹ-Hàn hay Mỹ-Nhật thì khó giảm bớt mối đe dọa đến từ Trung Quốc. Do đó, Mỹ phải nỗ lực tích cực hơn để tăng cường quan hệ với cả Nhật Bản và Hàn Quốc.

Quốc Tuấn - Khắc Dũng

Theo Petrotimes