Cũng trong ngày 27/02, Hãng Reuteurs dẫn lời ông Hồng Lỗi, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc bày tỏ quan ngại sau khi Bộ trưởng Năng lượng Philippines Carlos Jericho Petilla thông báo quyết định của Manila - sẽ không gia hạn thị thực cho 16 chuyên gia người Trung Quốc được Tổng Công ty Điện lưới Quốc gia Philippines (NGCP) thuê vì lo ngại về an ninh trong bối cảnh quan hệ song phương đang căng thẳng vì tranh chấp chủ quyền biển đảo. Ông Carlos Jericho Petilla cho biết, tới tháng 07/2015 sẽ chỉ còn 2 công dân Trung Quốc tiếp tục làm việc với NGCP. Do đó, ông Hồng Lỗi hy vọng Manila xử lý vấn đề này một cách công bằng và hợp lý, cũng như duy trì quyền pháp lý của Tập đoàn Điện lực Trung Quốc (SGC) được hoạt động tại Philippines và tạo môi trường lành mạnh cho giới đầu tư nước ngoài.

Tổng thống Pháp Francois Hollande và Tổng thống Philippines Benigno Aquino tại Philippines ngày 26/02/2015

Ngày 28/02, Phó phát ngôn viên của Tổng thống Benigno Aquino, bà Abigail Valte đã lên tiếng bảo vệ quyết định của Bộ Năng lượng. Theo thống kê, hiện SGC nắm tới 40% cổ phần của NGCP, và đây là một tỷ lệ đáng quan ngại đối với ngành điện nói riêng và năng lượng Philippines nói chung. Thượng nghị sĩ Philippines Miriam Santiago từng cảnh báo về nguy cơ an ninh trong việc nước ngoài nhúng tay vào NGCP. Ngày 25/02, giới truyền thông địa phương Philippines dẫn lời Bộ trưởng Năng lượng Carlos Jericho Petilla cho biết, Manila sẽ không gia hạn thị thực cho 16 chuyên gia người Trung Quốc được NGCP thuê. Bộ trưởng Năng lượng Carlos Jericho Petilla cũng tiết lộ, nhiều quan chức Philippines cảm thấy không thoải mái trước sự hiện diện của chuyên gia Trung Quốc tại một công ty có vai trò quan trọng như NGCP.

Trước đó, ông Carlos Jericho Petilla cũng cho biết, Chính phủ Philippines đã ra lệnh tạm ngừng tất cả các hoạt động thăm dò tài nguyên khoáng sản tại vùng biển tranh chấp (bãi Cỏ Rong) giữa Philippines và Trung Quốc ở Biển Đông trong khi chờ đợi một giải pháp cho vấn đề nhạy cảm này. Điều này đồng nghĩa với việc phải hoãn kế hoạch khảo sát của Công ty Forum Energy Plc (có trụ sở tại London, Anh) mặc dù đã được Manila cho phép thăm dò dầu khí tại khu vực rộng 80.000ha tại bãi Cỏ Rong. Giới chuyên môn coi đây là tín hiệu đàm phán mới giữa Philippines và Trung Quốc xung quanh tranh chấp biển đảo ở Biển Đông.

Theo giới truyền thông, tuyên bố của Bộ trưởng Năng lượng Carlos Jericho Petilla được đưa ra đúng thời điểm Tư lệnh Lực lượng Phòng vệ bờ biển Nhật Bản (JMSDF), Đô đốc Tomohisa Takei đang có chuyến thăm Philippines (từ 23 đến 26/02). Giới truyền thông Philipppines cho biết, ông Tomohisa Takei đã hội đàm với Phó tổng tham mưu trưởng Các lực lượng vũ trang Philippines, Trung tướng Virgilio Doming, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng Honorio Azcueta và Tư lệnh Hải quân Jesus Millan về những quan ngại, cùng nhận thức và các thách thức trong lĩnh vực hàng hải ở Biển Đông; cũng như khả năng hợp tác giữa JMSDF với lực lượng Hải quân Philippines.

Ngay sau khi Đô đốc Tomohisa Takei kết thúc chuyến thăm Philippines, cùng ngày 26/02, Hãng Reuters đưa tin, Mỹ lần đầu thừa nhận đã triển khai máy bay trinh sát săn ngầm hiện đại nhất P-8A Poseidon (còn gọi là Hải thần P-8A) ngoài khơi Philippines, thực hiện sứ mạng tuần tra Biển Đông trong tháng 2/2015. Được biết, tính đến ngày 21/02, phi cơ P-8A Poseidon đã triển khai ngoài khơi Philippines được 3 tuần và thực hiện hơn 180 giờ bay trên Biển Đông. Theo phát ngôn viên của lực lượng vũ trang Philippines, Đại tá Restituto Padilla, từ năm 2012, Hải quân Mỹ đã triển khai máy bay trinh sát P-3C Orions và từ năm ngoái, máy bay P-8A đã thay thế P-3C Orions. Ngày 28/02, tờ Inquirer cho biết, sĩ quan Philippines đã bay chung với sĩ quan Mỹ (hôm 17/02) trên chiếc P-8A Poseidon, xuất phát từ căn cứ Clark. Đây là dịp thể hiện năng lực của P-8A Poseidon trong môi trường ven biển và vùng biển khơi, đồng thời chia sẻ kinh nghiệm và dữ liệu thời gian thực giữa Mỹ và Philippines.

Theo giới quân sự và giới quan sát, với những gì đã và đang diễn ra ở Biển Đông cho thấy, tình hình khu vực này yên bình hay bất ổn phụ thuộc phần lớn vào cách ứng xử của Trung Quốc, quốc gia đang nuôi tham vọng độc chiếm vùng biển này. Theo tờ The Diplomat, Biển Đông tiếp tục là một trong 10 diễn biến tại Đông Nam Á cần phải theo dõi trong năm 2015 và 2015 rất có thể là một năm đầy sóng gió. Bởi theo nhận định của học giả Bonnie Glaser, câu hỏi đặt ra đối với khả năng Trung Quốc thiết lập Vùng nhận diện phòng không (ADIZ) ở Biển Đông không phải là “có hay không”, mà là “khi nào thì việc này diễn ra”. Dự kiến, sau ngày 16/06, thời hạn chót Tòa án trọng tài quốc tế dành cho Bắc Kinh để bổ sung tài liệu trong vụ kiện của Manila đối với “đường lưỡi bò” phi lý của Trung Quốc, sẽ có những động thái đáng quan tâm diễn ra. Cũng có không ít nhà phân tích cảnh báo, Biển Đông có thể trở thành khu vực nguy hiểm nhất thế giới trong năm 2015 khi Trung quốc gấp rút xây dựng công trình trên các đảo chiếm đóng ở Biển Đông.

Tuấn Quỳnh

Theo Petrotimes