Tháng 3/2013, báo chí Trung Quốc và Nga đưa tin, Bắc Kinh đang mua số lượng lớn thiết bị quân sự hiện đại từ Nga. Trong số các hệ thống trị giá nhiều tỉ USD, có 6 tàu ngầm tấn công lớp Lada và 35 máy bay chiến đấu SU-35.

Động thái này khá quan trọng, vì đây là những hệ thống vũ khí tinh vi và cũng đã hơn một thập niên Trung Quốc mới mua lượng lớn như vậy từ Moscow. Sau lần mua khá nhiều vũ khí của Nga vào giữa những năm 1990 tới đầu 2000, Trung Quốc bắt đầu "mổ xẻ" động cơ của các khí tài này như máy bay chiến đấu đa nhiệm SU-27, xe tăng NORINCO T-90, một số bộ phận của các tàu ngầm được coi là hiện đại bậc nhất.

Thỉnh thoảng, Trung Quốc cũng mua quyền cấp phép đối với hệ thống vũ khí Nga. Đạt được sự tự tin trong công nghệ quân sự từ lâu đã là một trong những ưu tiên hàng đầu của chính sách quốc phòng Trung Quốc.

Từ cuối những năm 1990, Trung Quốc đã đầu tư nguồn lực đáng kể để phát triển chương trình tàu ngầm nội địa. Do đó, Hải quân Trung Quốc (PLAN) đã trình làng một số loại tàu ngầm gồm tàu ngầm diesel hay tàu ngầm hạt nhân tấn công, tàu ngầm mang tên lửa đạn đạo hạt nhân. Tuy đã đạt tiến bộ, nhưng dường như PLAN không hài lòng với chất lượng của các sản phẩm nội địa này, nên buộc phải trở lại với hệ thống vũ khí Nga.

Nga không muốn bán các vũ khí hiện đại nhất của họ cho Trung Quốc do lo ngại điều này sẽ làm suy yếu các lợi ích của Moscow. Nước này đang ngày càng quan ngại về ưu thế kinh tế của Trung Quốc ngay ở khu vực thuộc phạm vi ảnh hưởng của Nga là vùng giàu tài nguyên Trung Á. Moscow cũng để mắt tới vùng thưa thớt dân cư Viễn Đông, có biên giới giáp với một số tỉnh đông đúc phía bắc Trung Quốc. Sự trỗi dậy nhanh chóng của PLAN còn tạo ra một thách thức với hạm đội Viễn Đông già hóa, hạn hẹp ngân sách của Nga.

Nhưng đối mặt với ngân sách cạn kiệt, lại càng trở nên trầm trọng hơn vì kinh tế suy giảm, quân đội Nga không có nhiều lựa chọn ngoài việc bán các thiết bị hiện đại cho Trung Quốc. Và, Bắc Kinh đang yêu cầu những thứ tốt nhất. Để duy trì các cơ sở thiết kế và nghiên cứu vũ khí, quân đội Nga cần nguồn tài chính ổn định. Bằng cách bán các vũ khí kém hiện đại hơn cũng như giấy phép sản xuất cho Trung Quốc, họ đã có quỹ để phát triển những hệ thống vũ khí mới hơn, hiện đại hơn.

Ví dụ, Nga có thể chế tạo máy bay chiến đấu hiện đại nhất của mình, SU-35 khi sử dụng tiền từ cấp phép sản xuất loại SU-27. Trung Quốc bắt đầu mua giấy phép sau khi bị Nga phản đối về việc nước này sử dụng trái phép công nghệ của SU-27 để sản xuất máy bay nội địa J-10. Một số nhà quan sát khác lại cho rằng, Trung Quốc mua giấy phép sản xuất từ SU-27 là do sao chép bất thành loại máy bay này, nhất là các thiết bị điện tử.

Do hạn chế ngân sách, lực lượng phòng không Nga chỉ có thể sở hữu số lượng nhỏ máy bay chiến đấu. Trong năm 2011, chỉ ba chiếc SU-35 được chế tạo. Việc bán vũ khí cho Trung Quốc và các nước khác như Ấn Độ cho phép Nga tiếp tục đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, duy trì lợi thế cạnh tranh kỹ thuật công nghệ để quân đội Nga có thể đáp ứng những đơn hàng lớn hơn.

Việc bán 12 tàu ngầm lớp Kilo cho Trung Quốc đã tạo ngân quỹ cần thiết để Nga phát triển tàu ngầm lớp Lada. Nhằm ngăn chặn Trung Quốc sao chép hệ thống vũ khí hay bán nó ra thị trường quốc tế (như từng làm trong quá khứ), Nga không chỉ bán thiết bị mà còn bán giấy phép. Theo thỏa thuận, một tàu ngầm sẽ được chế tạo tại Nga trong khi năm tàu khác được chế tạo tại xưởng đóng tàu Trung Quốc.

Một tàu Kilo của Nga

Để cân bằng với nhu cầu mua sắm và sản xuất ngày một gia tăng của Trung Quốc đối với vũ khí Nga, Moscow còn ký các thỏa thuận với Ấn Độ, cũng cho phép việc mua bán vũ khí và cấp phép sản xuất. Nga bán các tàu ngầm lớp Kilo cũng như quyền và công nghệ để sản xuất SU-27 cho cả Trung Quốc và Ấn Độ. New Delhi dường như cũng muốn đối phó với việc mua sắm vũ khí Nga của Trung Quốc khi xúc tiến các hợp đồng mua bán vũ khí, chuyển giao công nghệ.

Trong khi Nga sẵn sàng bán những hệ thống tân tiến nhất của mình cho Trung Quốc, thì Bắc Kinh ngày càng không thỏa mãn với chọn lựa này vì cho rằng, Nga có nguy cơ tụt hậu hơn với phương Tây. Sau nhiều thập niên tự chủ, trong 5 năm qua, Nga đã bắt đầu tậu một số hệ thống vũ khí từ nước ngoài. Hải quân Nga mua ba tàu đổ bộ từ Pháp, máy bay không người lái của Isreal, và các thiết bị thông tin liên lạc hiện đại từ Đức.

Đối mặt với lệnh cấm vận vũ khí phương Tây kể từ sau sự kiện Thiên An Môn năm 1989, Trung Quốc phụ thuộc lớn vào công nghệ Nga để phát triển ngành công nghiệp bản địa. Khi Nga tụt hậu trong nhiều lĩnh vực quan trọng, Trung Quốc dường như muốn đầu tư mạnh tay hơn vào nỗ lực tự nghiên cứu và phát triển - có thông tin là trị giá nhiều tỉ USD mỗi năm. Đồng thời, Bắc Kinh tìm kiếm các quan hệ đối tác với nhiều nước có nền công nghiệp phát triển cũng như dễ dàng tiếp cận với công nghệ phương Tây kiểu như Brazil.

Mỹ không ít lần cáo buộc Trung Quốc hoạt động gián điệp công nghiệp. Hàng trăm nhà khoa học Trung Quốc đã được gửi ra nước ngoài học tập, nghiên cứu ở những ngôi trường hiện đại nhất nước Mỹ và châu Âu. Rất nhiều trong số này có dính líu tới quân đội, cho dù không được tiết lộ. Một sĩ quan quân đội Mỹ với nền tảng tình báo quân sự từng nửa đùa nửa thật rằng: "Tôi sẽ không ngạc nhiên nếu bạn thấy nhiều sĩ quan Quân giải phóng Nhân dân TQ hơn là sĩ quan Mỹ tại các trường đại học dân sự Mỹ".

Mặc dù về tổng thể Trung Quốc đứng sau Mỹ và tụt hậu so với Nga ở một số lĩnh vực, thì công nghiệp quân sự của nước này cũng đang lấp dần khoảng cách, nhất là với Nga. Chương trình không gian và tên lửa của Trung Quốc, từng trông cậy vào Nga, nay đã ngang bằng nếu không nói ưu thế hơn.

Trung Quốc dường như có lợi thế hơn Nga trong lĩnh vực máy bay không người lái sau khi mua sắm công nghệ theo cách cả công khai lẫn bí mật từ các nước phương Tây. Nhiều người chỉ chú ý đến ảnh hưởng của tiến trình đại hóa quân sự Trung Quốc đối với Mỹ, mà lại ít lưu tâm tới ảnh hưởng của nó với Nga. Nhiều nhà phân tích Nga thậm chí dự đoán, trong tương lai không xa, Nga có thể phải mua vũ khí từ Trung Quốc.

Minh Tâm

Theo Vietnamnet