Tiêm kích F/A18 Hornet của Hải quân Mỹ trên không phận Biển Đông
Ngày 14/5, phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh nói Mỹ cần phải làm rõ lập trường của mình về vấn đề này và các nước nên tránh "những phương thức nguy hiểm và khiêu khích, để duy trì hòa bình và ổn định khu vực".
“Chúng tôi vô cùng quan tâm đến những phát biểu liên quan đến phía Hoa Kỳ. Tự do qua lại không có nghĩa là các chiến hạm hay máy bay của nước khác lại ngang nhiên vào vùng biển chủ quyền hay không phận của nước khác”-bà Oánh nói.
Trước đó ngày 13/5, báo The Wall Street Journal đưa tin đầu tiên về động thái của Washington, dẫn lời một quan chức giấu tên nói rằng Bộ trưởng Quốc phòng Ashton Carter đã yêu cầu góp ý về việc làm thế nào để đáp lại những hành động của Trung Quốc, cho bồi đắp những đảo mà họ chiếm trong khu vực có tầm quan trọng chiến lược. Bài báo cho hay kế hoạch được xem xét bao gồm gửi tàu và máy bay đến khu vực trong phạm vi 12 hải lý những địa điểm đang được xây cất.
Theo giới phân tích, quan hệ Mỹ và Trung Quốc ở Biển Đông có thể gia tăng căng thẳng nếu Trung Quốc quyết định phản ứng.
Trung Quốc biện hộ cho những hoạt động cải tạo đất ở Biển Đông, nói rằng những đảo này là lãnh thổ của họ và các tòa nhà và cơ sở hạ tầng trên đó là để phục vụ công ích và hỗ trợ ngư dân, bên cạnh việc khẳng định chủ quyền của Trung Quốc.
Trong một động thái cho thấy Quốc hội Mỹ quan tâm đặc biệt về tình hình Biển Đông, ngày 13/5, các quan chức hàng đầu phụ trách khu vực Đông Á-Thái Bình Dương của Bộ Ngoại giao và Bộ Quốc phòng Mỹ đã có cuộc điều trần trước Ủy ban Đối ngoại Thượng viện về vấn đề này. Tại cuộc điều trần, các thượng nghị sỹ Mỹ đã gây sức ép buộc chính quyền của Tổng thống Barack Obama phải phản ứng mạnh mẽ hơn về những hành động khiêu khích của Trung Quốc trên các vùng biển ở Đông Á.
Mấy tháng gần đây, Nhà Trắng đã tăng áp lực qua các kênh ngoại giao, nêu đích danh Trung Quốc tại các cuộc họp báo và trong báo cáo của chính quyền Mỹ. Tuy nhiên có vẻ như Bắc Kinh không lắng nghe và thay đổi, buộc phía Mỹ phải tìm cách tăng thêm áp lực.
Bộ Ngoại giao Mỹ hôm qua cho hay Ngoại trưởng John Kerry sẽ tới Trung Quốc vào thứ 2 tới để xác quyết với lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình quyết tâm dấn thân của Mỹ nhằm bảo vệ tự do giao thông trên biển và trên không tại Biển Đông.
Ian Storey, chuyên gia chiến lược hàng đầu của Viện Nghiên cứu Chiến lược châu Á tại Singapore, nhận định: “Những tham vọng của Trung Quốc tại Biển Đông đã làm Mỹ thức tỉnh. Giờ đây, vấn đề là sẽ đối phó bằng cách nào, vì cho đến nay những lời kêu gọi, khuyến cáo không được Bắc Kinh lắng nghe”.
Trong cuộc họp báo thường kỳ của Bộ Ngoại giao chiều 14/5, tại Hà Nội, Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam Lê Hải Bình, nói: “Việt Nam hoan nghênh nỗ lực của cộng đồng quốc tế trong đó có Hoa Kỳ trong việc duy trì hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển ở Biển Đông, đặc biệt là ủng hộ vai trò của ASEAN, tuân thủ DOC và những nỗ lực nhằm sớm đạt được COC”.
* Trung Quốc lại kéo giàn khoan Hải Dương-981 xuống Biển Đông
Thông báo đăng trên website của Cục Hải sự Quốc gia Trung Quốc nói trong thời gian 10 ngày từ 6/5-16/5, giàn khoan Hải Dương 981 sẽ tác nghiệp tại giếng Lăng Thủy 25-1S-1, tọa độ 17°03′44″.5 Bắc/109°59′02″.7 Đông.
Vị trí này nằm cách thành phố Tam Á, thủ phủ tỉnh Hải Nam, khoảng 75 hải lý về phía đông nam.
Ngày 13/5, ông Ngô Ngọc Thu, đại diện Cảnh sát biển Việt Nam cho hay các cơ quan chức năng của Việt Nam đang theo dõi chặt chẽ và có những hoạt động chuẩn bị để sẵn sàng ứng phó với những tình huống xảy ra ở trên biển.
Đây chính là giàn khoan mà Trung Quốc hạ đặt trái phép ở thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam đầu tháng 5/2014.