Đại diện Philippines điều trần trước Tòa Trọng tài Thường trực (PCA)

Tòa Trọng tài Thường trực đã bác bỏ lập luận của Trung Quốc cho rằng tòa PCA không có thẩm quyền xét xử vụ kiện của Philippines vì bản chất của vụ kiện là giải quyết tranh chấp lãnh thổ giữa hai nước.

Thắng lợi ban đầu này có nghĩa là tòa PCA có thể tiếp tục thụ lý vụ kiện Biển Đông của Philippines và đưa ra phán quyết cuối cùng vào năm 2016.

Trong một thông cáo báo chí phát đi đêm 29/10, PCA tuyên bố, họ sẽ mở phiên xử tranh chấp trên Biển Đông giữa Philippines và Trung Quốc do cả hai nước đều ký Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982, do đó “đều bị ràng buộc bởi các điều khoản của UNCLOS về giải quyết các tranh chấp”.

Cũng theo PCA, họ có quyền tài phán đối với 7/15 vấn đề Philippines đưa ra, theo đó Manila yêu cầu tòa xác định “đường 9 đoạn” mà Trung Quốc vin vào để xác định giới hạn yêu sách với “quyền lịch sử”, không có cơ sở nào theo luật quốc tế, cũng không phù hợp với UNCLOS.

Thông cáo của PCA khẳng định “Việc Trung Quốc không tham gia quá trình tố tụng không ảnh hưởng đến quyền xét xử của tòa. Quyết định đơn phương khởi kiện của Philippines không vi phạm thủ tục giải quyết tranh chấp theo UNCLOS”.

Thông cáo của PCA về việc quyết định xử tiếp vụ kiện liên quanh đến tranh chấp trên Biển Đông giữa Philippines và Trung Quốc

Sau khi đã cạn kiệt các biện pháp ngoại giao để giải quyết tranh chấp với Trung Quốc trên Biển Đông, Philippines đã phải dùng tới biện pháp hòa bình cuối cùng là khởi kiện lên tòa PCA. Kể từ đó đến nay, không chỉ Manila mà cả cộng đồng quốc tế đều thúc giục, khuyến khích Trung Quốc nên chấp nhận cơ chế trọng tài, dựa trên luật pháp quốc tế để giải quyết các tranh chấp căng thẳng giữa nước này và các nước láng giềng Đông Nam Á trên Biển Đông.

Tuy nhiên, Bắc Kinh cương quyết bác bỏ toàn bộ quá trình phân xử trọng tài, thậm chí còn “tố” ngược Manila khơi mào một cuộc khủng hoảng không cần thiết bằng việc quốc tế hóa những gì mà Trung Quốc xem là tranh chấp lãnh thổ song phương, cần được giải quyết chủ yếu thông qua các kênh ngoại giao.

Thắng lợi ban đầu của Philippines trong vụ kiện Biển Đông có thể nói là một sự khích lệ rất lớn đối với các nước nhỏ trên hành trình đi tìm công lý trong các bất đồng với các nước  ỷ lớn hiếp nhỏ, ỷ mạnh hiếp yếu.

Mỹ - đồng minh của Philippines đã hoan nghênh quyết định của PCA.

"Quyết định của PCA cho thấy sự liên quan giữa luật pháp quốc tế với những bất đồng trên Biển Đông. Nó cũng cho thấy những tuyên bố về chủ quyền không phải là thứ mà chúng ta không thể phản đối. Xét xử những vấn đề như vậy theo luật pháp và thông lệ quốc tế là cách bền vững để kiểm soát, hay thậm chí giải quyết, những bất đồng về lãnh thổ", Reuters trích bình luận của một quan chức giấu tên thuộc Bộ Quốc phòng Mỹ.