Quyết định khôi phục Hiệp ước đưa ra sau khi Tổng thống Duterte tiếp Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin tại Manila ngày 29/7. Theo Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzna, quyết định này sẽ không mang lại nhiều thay đổi vì hiệp ước quân sự giữa hai nước vẫn chưa bị chấm dứt.
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin thăm Philippines ngày 29/7. (Nguồn: Bộ Quốc phòng Philippines).
Philippines và Mỹ là đồng minh và một số thỏa thuận quân sự giữa hai bên đều liên quan chặt chẽ tới Thỏa thuận các lực lượng thăm viếng - một thỏa thuận đã có giữa hai bên từ năm 1998. Thỏa thuận này quản lý hành vi của binh lính Mỹ ở Philippines, đồng thời cho phép tổ chức các cuộc huấn luyện quân sự chung giữa binh sĩ Philippines và binh sỹ Mỹ tại Philippines.
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, Lloyd Austin hoan nghênh quyết định của Tổng thống Duterte. Theo ông, điều này sẽ giúp củng cố mối quan hệ quốc phòng giữa các đồng minh lâu năm. Bộ trưởng Quốc phòng Philippines cho biết, đại diện hai nước sẽ tổ chức các cuộc họp song phương để điều chỉnh hiệp ước quân sự này cho phù hợp với tình hình hiện tại thông qua một phụ lục đính kèm.
Trước đó, tháng 2/2020, Tổng thống Duterte tuyên bố sẽ chấm dứt hiệp ước quân sự với Mỹ sau khi Mỹ từ chối cấp thị thực cho một thượng nghị sĩ Philippines. Sau đó, ông Duterte nhiều trì hoãn việc hủy bỏ thỏa thuận này và lần gần đây nhất nhà lãnh đạo Philippines đã gia hạn VFA đến tháng 12/2021.
Ông Greg Poling, giám đốc Sáng kiến minh bạch hàng hải (AMTI) thuộc Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế, cho rằng quyết định của Tổng thống Duterte giúp củng cố liên minh giữa hai nước đặc biệt trong bối cảnh căng thẳng kéo dài giữa Philippines và Trung Quốc ở Biển Đông.
Từ trái sang: Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Austin Lloyd, Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana và Tướng Cirilito Sobejana - Tham mưu trưởng Các lực lượng vũ trang Philippines trong chuyến thăm doanh trại Aguinaldo ở Thành phố Quezon ngày 30/7. (Nguồn : Bộ Quốc phòng Philippines).
Trước đó, Nhà Trắng đã cảnh báo nếu Trung Quốc tấn công nhằm vào các lực lượng vũ trang Philippines ở Biển Đông, Mỹ sẽ kích hoạt Hiệp ước phòng thủ chung Mỹ - Philippines năm 1951. Với sự hậu thuẫn từ Mỹ, Philippines phản đối sự hiện diện của các tàu Trung Quốc trong vùng biển tranh chấp trong khi phía Bắc Kinh đơn phương khẳng định sự hiện diện của nước này trong khu vực là hợp pháp.
Theo Bloomberg, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin đã tận dụng chuyến thăm Đông Nam Á để trấn an các đồng minh và đối tác về cam kết của Mỹ trong việc hiện diện ở khu vực và thách thức điều ông mô tả là hành động ngang ngược của Trung Quốc. Trước khi đến Philippines, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ đã thăm Singapore và Việt Nam.
Chuyến thăm Philippines của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin nhằm củng cố quan hệ đồng minh giữa Washington và Manila nhân kỷ niệm 75 năm thiết lập Quan hệ ngoại giao (1946-2021) và 70 năm Hiệp ước phòng thủ chung Mỹ-Philippines (1951-2021). Chuyến thăm đồng thời diễn ra trong bối cảnh gia tăng căng thẳng ở Biển Đông và giữa làn sóng Covid-19 trên toàn cầu.