Ngay trước lễ Giáng sinh, Tổng thống Pháp François Hollande đã có chuyến thăm Saint-Pierre-et-Miquelon, lãnh thổ hải ngoại của Pháp ở bắc Đại Tây Dương và hiện có tranh chấp chủ quyền với Canada. Điều này cho thấy Paris đang ngày càng quan tâm đến những vùng lãnh thổ xa xôi. Nhờ các lãnh thổ hải ngoại “rải rác” ở nhiều châu lục mà Pháp hiện có diện tích vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) lên đến hơn 11 triệu km², đứng thứ 2 thế giới chỉ sau Mỹ, theo tờ La Tribune. Tuy nhiên, Paris cho rằng nước này vẫn chưa tận dụng hết thế mạnh địa chính trị của lãnh thổ hải ngoại.

Trong báo cáo mới nhất, Hội đồng Kinh tế, Xã hội và Môi trường Pháp (CESE) ước tính nước này có thể khẳng định chủ quyền thêm khoảng 2 triệu km² lòng biển nhờ vào việc xác định lại ranh giới thềm lục địa dựa trên Công ước Liên Hiệp Quốc về luật Biển 1982 (UNCLOS). Theo UNCLOS, các nước được chứng minh chủ quyền vượt khỏi ranh giới 200 hải lý của EEZ và lên đến tối đa 350 hải lý tính từ đường biển cơ sở nhờ vào thềm lục địa tự nhiên.

AFP dẫn lời báo cáo viên Gérard Grignon nhận định: “Trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế hiện nay, có quốc gia ven biển nào không nắm lấy cơ hội khẳng định quyền khai thác nguồn tài nguyên thiên nhiên trong lòng đại dương? Pháp sẽ bị xem là quá chểnh mảng và thiếu tầm nhìn xa nếu không mở rộng chủ quyền đối với những vùng đáy biển nhiều khả năng chứa đầy dầu khí ở các lãnh thổ hải ngoại như Guyane, Saint-Pierre et Miquelon hay Nouvelle-Calédonie”. Ông Grigon là Chủ tịch Phái đoàn Hải ngoại của CESE và trong giai đoạn 1986 - 2007 là hạ nghị sĩ vùng Saint-Pierre-et-Miquelon.

Không chỉ vậy, theo báo cáo của CESE, trong 2 triệu km² lòng biển nói trên có những vùng như khu vực xung quanh Polynesia thuộc Pháp ở nam Thái Bình Dương được phát hiện chứa đất hiếm. Nếu khai thác được, Pháp có thể tự chủ về những nguyên liệu có vai trò vô cùng quan trọng trong các ngành công nghiệp mũi nhọn hiện nay, từ hóa chất, sản xuất xe hơi, máy bay đến dược phẩm... Hiện Trung Quốc gần như ở thế độc quyền khi sản xuất tới 80% lượng đất hiếm trên thế giới. Còn tại vùng đáy biển quanh Wallis-et-Futuna, lãnh thổ hải ngoại khác của Pháp ở tây nam Thái Bình Dương, các nhà khoa học xác định rất giàu các kim loại như sắt, mangan, cobalt… Đây sẽ là điều kiện quan trọng để Paris thực hiện các kế hoạch phát triển kinh tế một cách bền vững trong những thập niên tới, đặc biệt là ở những vùng lãnh thổ hải ngoại vốn có tỷ lệ thất nghiệp cao hơn đáng kể so với chính quốc.

Ngòi nổ tranh chấp

Từ năm 2003, Pháp bắt đầu thực hiện chương trình “Mở rộng chính đáng thềm lục địa” (Extraplac) với mục tiêu thu thập chứng cứ khoa học của từng vùng lãnh thổ để đệ trình lên Liên Hiệp Quốc. Theo tờ Le Monde, tính từ năm 2009, nước này đã nộp hồ sơ về mở rộng thềm lục địa ở 14 khu vực địa lý khác nhau. Hiện có 5 hồ sơ đã được chấp thuận, liên quan đến vùng chủ quyền có tổng diện tích 600.000 km² ở vịnh Gascogne (đông nam châu Âu, thuộc Đại Tây Dương), Guyane (đông bắc Nam Mỹ, ven Đại Tây Dương), quần đảo Antilles (vùng biển Caribe), quần đảo Kerguelen (nam Ấn Độ Dương) và New Caledonia (tây nam Thái Bình Dương). Bốn hồ sơ khác hiện đang trong quá trình xem xét liên quan đến các lãnh thổ hải ngoại La Réunion (Ấn Độ Dương, gần Madagascar), Saint-Paul-et-Amsterdam (nam Ấn Độ Dương), Wallis-et-Futuna (tây nam Thái Bình Dương) và quần đảo Crozet (nam Ấn Độ Dương). Những hồ sơ còn lại, Liên Hiệp Quốc từ chối xem xét do liên quan đến tranh chấp chủ quyền.

Tổng thống Pháp François Hollande tại Saint-Pierre-et-Miquelon ngày 23/12 - Ảnh: AFP

Hiện một số hồ sơ khác của Pháp cũng đang bị “treo” hoặc thậm chí phải rút lại do vấp phải sự phản đối từ Mexico, Vanuatu, Madagascar… Ngoài ra, Paris còn một trở ngại quan trọng trong chương trình Extraplac là những vùng muốn mở rộng thềm lục địa nằm ở quá nhiều khu vực khác nhau. Lực lượng bảo vệ chủ quyền chính là hải quân lại đang trong giai đoạn kinh tế khó khăn do Pháp chủ trương cắt giảm ngân sách của Bộ quốc phòng để đối phó khủng hoảng nợ công. La Tribune dẫn lời Đô đốc Bernard Rogel nhận đình: “Paris chỉ điều 6 tàu chiến và khoảng 20 tàu tuần tra để kiểm soát toàn bộ các vùng EEZ rộng lớn là không đủ. Chúng ta không chỉ khai thác mà còn phải tăng cường bảo vệ nguồn tài nguyên đầy tiềm năng này”.

Nguyễn Ngọc Lan Chi

Theo TNO