Căng thẳng Biển Đông làm “nóng” Hội nghị

Đối thoại Shangri-La 2014, diễn ra trong bối cảnh tình hình ở Biển Đông đang căng thẳng do những hành động gây hấn của Trung Quốc, nhất là việc Bắc Kinh hạ đặt giàn khoan trái phép Hải Dương 981 vào sâu trong thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, khiến dư luận quốc tế lo ngại.

Những hành vi gây hấn ngang ngược của Trung Quốc tại Biển Đông hâm nóng hầu hết các hội nghị khu vực diễn ra gần đây.

Việt Nam đã kiên trì sử dụng các biện pháp đối thoại, yêu cầu Trung Quốc rút giàn khoan trái phép ra khỏi vùng biển Việt Nam, nhưng Trung Quốc vẫn di chuyển trong thềm lục địa của Việt Nam, đồng thời sử dụng ngày càng nhiều máy bay, tàu lớn, tàu chiến có vũ trang để uy hiếp lực lượng chấp pháp của Việt Nam. Trung Quốc còn đâm chìm tàu cá của ngư dân Việt Nam, gây phản ứng mạnh từ cộng đồng quốc tế.

Thái độ hung hăng, coi thường luật pháp Quốc tế của Trung Quốc khiến nhiều quốc gia bày tỏ lo ngại và lên tiếng phản đối. Do đó, tại Diễn đàn Đối thoại Shangri-La lần này, căng thẳng ở biển Đông do hành động gây hấn của Trung Quốc được xem là một trong những nội dung được thảo luận.

Giới phân tích cho rằng, việc Bắc Kinh ngang nhiên hạ đặt giàn khoan Hải Dương-981 sâu trong vùng đặc quyền kinh tế, thềm lục địa của Việt Nam, vi phạm nghiêm trọng quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam đã làm “nóng” diễn đàn Shangri-la năm nay.

Chuyên gia cao cấp Alexander Neill của Đối thoại Shangri-La nói với báo giới trước thềm hội nghị rằng: “Trong vòng 12 tháng qua, an ninh khu vực rõ ràng đã đi xuống Niềm tin trong quan hệ song phương đã suy giảm. Ẩn giấu phía sau tất cả điều này là sự thù địch giữa một Trung Quốc đang lên và siêu cường hiện tại là Mỹ”.

Biện minh thiếu căn cứ của Trung Quốc

Theo giới quan sát, dự Hội nghị Shangri-la lần này Trung Quốc đã cử lực lượng “hùng hậu” với 11 người tới để có sức biện minh cho các hành động khiêu khích trên Biển Đông trong thời gian qua, bao gồm cả vụ hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương-981 trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam và đâm chìm tàu cá Việt Nam.

Giáo sư Thời Ân Hoằng thuộc Đại học Nhân dân Bắc Kinh cũng thừa nhận, trong Đối thoại Shangri-la năm nay, Bắc Kinh hy vọng đưa đến một đoàn đại biểu hùng mạnh và giỏi hùng biện hơn “nhằm bảo vệ chính sách ngoại giao của Trung Quốc một cách chuyên nghiệp”. Ông Hoằng nói: “Trung Quốc sẽ gửi một phái đoàn hùng biện mạnh mẽ hơn rất nhiều so với những lần tham dự trước. Các nhà ngoại giao sẽ bảo vệ một cách chuyên nghiệp chính sách đối ngoại của Trung Quốc”.

Tuy nhiên, khi nói về “đường lưỡi bò” và UNCLOS, đại diện Trung Quốc Vương Quán Trung chỉ đưa ra những điều vô lý và mơ hồ rằng: “Trung Quốc có chủ quyền lịch sử đối với 2 quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa từ 2.000 năm trước và UNCLOS chỉ có hiệu lực từ năm 1994 nên “không áp dụng được” đối với đường lưỡi bò.

Theo giới phân tích, cách lập luận này cho thấy, Bắc Kinh sẽ tiếp tục bất chấp dư luận và luật pháp quốc tế để thực hiện yêu sách phi lý của họ, những biện minh của họ tại Hội nghị đều không có chứng cứ pháp lý quốc tế, mà chỉ dựa vào những tham vọng chủ quan của mình.

Cũng trong ngày 31/05, khi tiếp đoàn khách Malaysia, lãnh đạo cấp cao Trung Quốc cũng biện minh rằng: “Tình hình tại Biển Đông nói chung ổn định” và Trung Quốc “không bao giờ gây rối”. Tuyên bố như trên, Trung Quốc không chỉ chối bỏ sự thật mà còn lảng tránh các cuộc đàm phán đa phương về căng thẳng tại Biển Đông. Khiến dư luận rất bất bình về sự hành xử của một nước lớn trong khu vực.

Quan điểm và trách nhiệm của Việt Nam

Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam, Đại tướng Phùng Quang Thanh đã có bài phát biểu quan trọng về chủ đề “Quản lý những căng thẳng chiến lược”. Việt Nam nhắc lại quan điểm về “lòng tin chiến lược”, và nhấn mạnh rằng: “Lòng tin là khởi nguồn của mọi quan hệ hữu nghị, hợp tác; là liều thuốc hiệu nghiệm để ngăn ngừa những toan tính có thể gây ra những nguy cơ xung đột. Lòng tin cần được nâng niu vun đắp không ngừng bằng những hành động cụ thể, nhất quán, phù hợp với chuẩn mực chung và với thái độ chân thành”.

Bộ trưởng Phùng Quang Thanh trả lời phỏng vấn sau khi kết thúc Đối thoại Shangri La lần thứ 13, ngày 01/06. Ảnh: TTXVN

Việt Nam cho rằng “Quản lý căng thẳng chiến lược” là vấn đề hệ trọng, liên quan đến hòa bình, ổn định và phát triển của các nước, khu vực và thế giới, phù hợp với nguyện vọng chung của cộng đồng quốc tế và lợi ích của các quốc gia, vì vậy, xây dựng lòng tin vẫn đang là vấn đề cấp thiết hơn bao giờ hết đối với tình hình thế giới và khu vực hiện nay.

Cũng như các nước, Việt Nam có nguyện vọng duy trì môi trường hòa bình, ổn định, cùng hợp tác phát triển; ngăn chặn không để xảy ra xung đột, chiến tranh. Việt Nam cho rằng các nước lớn càng phải có trách nhiệm đóng góp nhiều hơn cho tạo dựng và củng cố lòng tin chiến lược này. Nhất là lãnh đạo cấp cao các nước cần hết sức bình tĩnh, kiềm chế, đặt lợi ích của quốc gia trong lợi ích của khu vực và quốc tế; hòa bình thông qua đàm phán ngoại giao là giải pháp hữu hiệu để giữ gìn quan hệ hữu nghị giữa các nước.

Để kiểm soát và giảm thiểu các nguy cơ xung đột, Việt Nam đề nghị phát huy có hiệu quả các cơ chế hợp tác cả song phương và đa phương và cần khai thác triệt để các cơ chế hiện có tại khu vực như: ARF, CSCAP, EAS, ADMM, ADMM+, AMF và Đối thoại Shangri-La…

Việc Trung Quốc hạ đặt giàn khoan Hải Dương-981 trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam, đã gây bức xúc cho nhân dân Việt Nam, gây lo ngại cho các quốc gia trong khu vực và cộng đồng quốc tế. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn chủ trương kiên trì giải quyết bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước LHQ về Luật biển năm 1982; Tuyên bố DOC; Tuyên bố 6 điểm của ASEAN; tiến tới xây dựng COC giữa ASEAN và Trung Quốc; và Thỏa thuận của lãnh đạo cấp cao hai nước Việt-Trung…

Với truyền thống hòa hiếu và yêu chuộng hòa bình, Việt Nam luôn sẵn sàng là bạn, là đối tác tin cậy với tất cả các quốc gia trong cộng đồng quốc tế trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền, bình đẳng và cùng có lợi, cùng nhau xây dựng một môi trường hòa bình, thịnh vượng, hợp tác và phát triển ở khu vực châu Á-TBD và trên thế giới.

Sự ủng hộ quốc tế đối với Việt Nam

Tại hội nghị, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã có bài phát biểu quan trọng. Về vấn đề Biển Đông, Thủ tướng Nhật Bản Abe khẳng định ủng hộ Việt Nam giải quyết căng thẳng thông qua đối thoại cũng như ủng hộ nỗ lực của Philippines sao cho phù hợp với các nguyên tắc về hòa bình, tôn trọng luật quốc tế, không sử dụng vũ lực. Ông Abe cũng kêu gọi sớm thiết lập Bộ quy tắc ứng xử trên biển Đông (COC) giữa ASEAN và Trung Quốc.

Ông Abe tuyên bố Nhật Bản sẽ đóng vai trò lớn và chủ động hơn trong việc duy trì hòa bình tại châu Á và thế giới. Theo ông Abe, Nhật Bản và đồng minh Mỹ sẵn sàng hợp tác cùng ASEAN trong việc thúc đẩy hòa bình tại khu vực.

Phát biểu với chủ đề “Đóng góp của Mỹ cho sự ổn định của khu vực”, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Chuck Hagel đã mạnh mẽ cáo buộc Trung Quốc có những hành động làm khu vực Biển Đông thêm căng thẳng, nhất là vụ hạ đặt giàn khoan Hải Dương 981 trong khu vực đặc quyền kinh tế của Việt Nam, ngăn cản Philippines tiếp cận bãi cạn Scarborough.

Ông Hagel lên án những hành động đơn phương, gây bất ổn nhằm củng cố yêu sách chủ quyền của mình ở Biển Đông của Trung Quốc. Ông cho biết Mỹ không đứng về phía nào, nhưng phản đối bất kỳ quốc gia nào không tuân thủ luật pháp quốc tế.

Ông Hagel cũng khẳng định chiến lược tái cân bằng của Mỹ tại châu Á, rằng Mỹ tuy cắt giảm chi tiêu quân sự, nhưng không giảm cam kết của Mỹ ở khu vực. Mỹ sẽ tăng cường quan hệ với các đồng minh trong khu vực và tăng cường hoạt động quân sự để đáp ứng với những thay đổi ở cả châu Âu và châu Á. “Mỹ đã và sẵn sàng triển khai tất cả các cam kết của mình ở bất kỳ nơi nào trên thế giới”.

Trước thềm Hội nghị, tại buổi tiếp Chủ tịch Tiểu ban Đông Á-TBD thuộc Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ, Benjamin Cardin, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đề nghị phía Mỹ tiếp tục có tiếng nói mạnh mẽ hơn nữa để lên án hành động bất chấp luật pháp quốc tế của Trung Quốc trên vùng biển Việt Nam.

Như vậy, với 5 chủ đề của Hội nghị Shangri-La -2014, vấn đề căng thẳng Biển Đông không chỉ làm “nóng” Hội nghị, mà lần đầu tiên Hội nghị đã chỉ đích danh ai đã cố tình và thường xuyên gây mất ổn định khu vực và đưa ra thông điệp mạnh mẽ để giải quyết vấn đề trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế, các cam kết giữa các nước trong khu vực, và xây dựng “lòng tin chiến lược” vẫn là sợi chỉ đỏ xuyên suốt của các giải pháp “Quản lý những căng thẳng chiến lược”.

Nguyễn Nhâm

Theo Petrotimes